Σπήλαιο Τραπέζας (Κρόνιο)
Το Σπήλαιο Τράπεζας, γνωστό κι ως Κρόνιο Σπήλαιο, βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Μαρμακέτο και Τζερμιάδο του Οροπέδιο Λασιθίου, σε υψόμετρο περίπου 860μ. Βρίσκεται πολύ κοντά στον περιφερειακό δρόμο που ενώνει το Μαρμακέτο με το Γυμνάσιο του Τζερμιάδο, ενώ υπάρχει πινακίδα που οδηγεί στο σπήλαιο κι από τα δύο χωριά. Ένα ανηφορικό καλντερίμι με σκαλάκια, πνιγμένο στους πρίνους, οδηγεί στο σπήλαιο μετά από 5’ ανάβασης. Η είσοδος του σπηλαίου είναι δυσδιάκριτη και η θέα του Οροπεδίου από την είσοδο του είναι μαγευτική.
Το Κρόνιο αποτελείται από δύο αίθουσες με ανάπτυξη σε κόγχες. Η είσοδος είναι στενή και ένας διάδρομος με πρασινωπές πλευρές από την υγρασία, οδηγεί σε μια μικρή αίθουσα. Σε αυτήν τη αίθουσα υπάρχουν σπασμένοι σταλακτίτες και σταλαγμίτες, κατεστραμμένοι από ανθρώπινη παρέμβαση. Ένας μεγάλος σταλαγμίτης στη μέση της σπηλιάς αφήνει δυο περάσματα στα πλαϊνά του. Επίσης, μικρές κόγχες με κολονάκια ξεπροβάλλουν στα πλάγια του σπηλαίου. Δεξιά στο πρώτο πλάτωμα μια κοιλότητα οδηγεί σε μια νέα αίθουσα με χαμηλή οροφή. Στη μια πλευρά της ο σταλαγμίτης στη φυσική του μορφή ή διαμορφωμένος κατάλληλα θυμίζει μια αναπαυτική πολυθρόνα.
Στο σπήλαιο έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από την Νεολιθική εποχή. Το σπήλαιο είχε χρησιμοποιηθεί αρχικά ως τόπος κατοικίας. Όταν αργότερα κατοικήθηκε ο λόφος Κάστελος στην ανατολική άκρη του Τζερμιάδου, το Κρόνιο χρησιμοποιήθηκε ως τόπος ταφής και λατρείας. Οι ανασκαφές στο σπήλαιο έχουν φέρει στο φως σπουδαία ευρήματα όλων των εποχών, από την Νεολιθική ως και τη Βυζαντινή. Στο σπήλαιο βρέθηκαν φύλλα χρυσού, ένα ειδώλιο από φαγεντιανή και ένα από ελεφαντόδοντο. Ανάμεσα στα ειδώλια, υπάρχουν και κάποιοι αιγυπτιακοί σκαραβαίοι της 11ης Δυναστείας, τα οποία αποδεικνύουν την πανάρχαια σχέση μεταξύ Κρήτης και Αιγύπτου.
Το Δικταίο Άντρο και το Κρόνιο, τα δύο πιο ιστορικά σπήλαια του Οροπεδίου Λασιθίου, έχουν συνδεθεί με το μύθο της γέννησης του Δία. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Κρόνος (από τον οποίο έχει ονομαστεί το σπήλαιο) έτρωγε τα παιδιά του για να μην επαληθευτεί η προφητεία ότι θα χάσει την κυριαρχία του κόσμου από απόγονο του. Όταν γέννησε η Ρέα φυγάδευσε το μωρό Δία στο απέναντι Δικταίον Άντρον (Σπήλαιο Ψυχρού), για να μην φαγωθεί από τον Κρόνο.
