Η ανέγερση πύργων αποτέλεσε ένα από τα οχυρωματικά μέτρα που έλαβαν οι εκάστοτε κατακτητές της Κρήτης (κυρίως Ενετοί και Τούρκοι) για να ισχυροποιήσουν την επικυριαρχία τους στο νησί και να προστατευτούν από τα συνεχή επαναστατικά κινήματα των Κρητικών. Πύργους έκτισαν κι οι Βυζαντινοί την περίοδο 961-1204μΧ, για να προστατεύσουν το θέμα (επαρχία) τους από τις ληστρικές επιδρομές των πειρατών.
Ο Πύργος ήταν ένα ψηλό οικοδόμημα θεμελιωμένο πάνω σε ισχυρή βάση, που χρησιμοποιούνταν κυρίως για αμυντικούς σκοπούς. Το σχήμα του ήταν κυκλικό, ημικυκλικό, τετραγωνικό ή πολυγωνικό. Πύργοι κτίζονταν πολλές φορές στην εξωτερική πλευρά των τειχών ενός κάστρου, κοντά στις πύλες του και στις γωνίες των φρουρίων.
Εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με τους μεμονωμένους πύργους που είχαν κατασκευαστεί στο εσωτερικό του νησιού και στόχευαν στην επιβολή των κατακτητών πάνω στον Κρητικό λαό, αλλά και με λίγους πύργους που ήταν κτισμένοι στις ακτές που είχαν σκοπό την εποπτεία της θάλασσας και να προειδοποιούν τους κατοίκους για εξωτερικούς εχθρούς. Αυτοί οι παραθαλάσσιοι πύργοι λέγονταν προειδοποιητικοί (torrete di aviso). Οι Ενετοί το 1573 σχεδίαζαν να κτίσουν πολλούς πύργους torrete di aviso σε όλες τις ακρογιαλιές, σε αποστάσεις που θα είχαν οπτική επαφή. Οι πύργοι αυτοί ήταν πολυώροφοι και οδηγούσαν από όροφο σε όροφο με κινητές ξύλινες σκάλες.
Ενώ τα κάστρα, φρούρια και καστέλια αποτελούσαν δημόσια κτίρια και ανεγείρονταν με δημόσια δαπάνη και με τις αγγαρείες του ντόπιου πληθυσμού, οι πύργοι ήταν κτίρια μικρότερα που κτίζονταν κυρίως από μεμονωμένα άτομα ή οικογένειες φεουδαρχών με αγγαρείες ή με δικά τους έξοδα. Ήταν δηλαδή ιδιόκτητοι και μεταβιβάζονταν στους απογόνους τους. Γι’ αυτό σε εμφανές μέρος, συνήθως πάνω από το ανώθυρο της κεντρικής εισόδου, έφεραν το οικόσημο της οικογένειας που αποτελούσε και την ταυτότητα του πύργου. Έτσι, αρχικά η συστηματική ανέγερση πύργων έγινε από τους ενετούς φεουδάρχες και ύστερα από τους Τούρκους Μαλικιαναγάδες.
Επίσης, στο παρόν εδάφιο θα αναφερθούμε σε κτίρια τα οποία δεν έχουν τα χαρακτηριστικά των αμυντικών πύργων, αλλά ήταν οι πολυτελείς επαύλεις που διέμεναν οι άρχοντες των χωριών. Οι πύργοι, όπως έχει επικρατήσει να λέγονται, είχαν διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να καλύπτουν τις οικιστικές ανάγκες των φεουδαρχών, αλλά παράλληλα προσέφεραν και διάφορες διοικητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες. Ήταν γνωστές ως επαύλεις, κονάκια, σεράγια, που έπαιζαν κι αυτά το ρόλο του πύργου.
Σύμφωνα με ιστορικά έγγραφα ο αριθμός των πύργων ανά επαρχία ήταν: Επαρχία Σητείας 22, Μεραμπέλου 16, Ιεράπετρας 15, Πεδιάδας 24, Ρίζου 4, Καιρουργίου 9, Πυργιώτισσας 7. Αυτός ο αριθμός εκτοξεύθηκε μετά το 1869, όταν οι Τούρκοι έκτισαν πάρα πολλούς δημόσιους πύργους σε όλη την Κρήτη (κουλέδες). Οι περισσότεροι από τους πύργους δεν υπάρχουν πλέον, καθώς καταστράφηκαν από την μανία των επαναστατημένων Κρητικών.
Έπαυλη De Mezzo στην Ετιά 
Η Ετιά είναι ένα εγκαταλελειμμένο Μεσαιωνικό χωριό κοντά στις Λιθίνες Σητείας, που στην ακμή του ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Επαρχίας Σητείας με περισσότερους από 500 κατοίκους. Αξίζει μια βόλτα ανάμεσα στα Ενετικά κτίσματα του χωριού.
Στο Κόκκινο Μετόχι (δίπλα στον Δραπανιά) της επαρχίας Κισσάμου και στη θέση Τρεβιζανά σώζονται τα ερείπια της ενετικής βίλας του Trevisan.
Το φρούριο της Βόιλας βρίσκεται 1km μακρυά από το χωριό του Χανδρά, στο πανέμορφο οροπέδιο της Ζήρου. Η Βόιλα ήταν ένα μικρό μεσαιωνικό χωριό, το οποίο έχει ερειπωθεί σήμερα, όπως πολλά χωριά στην περιοχή.
Ο Πύργος της Καρκαδιώτισσας βρισκόταν σε μικρό λόφο ανατολικά και ακριβώς απέναντι από το σημερινό χωριό Καρκαδιώτισσα της επαρχίας Τεμένους. Ήταν κτισμένος σε τοποθεσία που επιβλέπει όλη την κοιλάδα που σχηματίζεται ανάμεσα στα βουνά του του Χουδετσίου και του Καστεριώτη, έχει οπτική επαφή με τη νότια μεριά του Γιούχτα και της Ρόκας.
Ανάμεσα στα χωριά Άνω Βαρσαμόνερο, Καλονύκτη, Άνω Μαλάκι και Κάτω Μαλάκι σε μια περιοχή γεμάτη πρίνους και αρχαίους ελαιώνες, στέκεται ο ερειπωμένος Ενετικός Πύργος του Σύγγελου. Προφανώς το κτίριο αυτό χρησίμευσε για τον έλεγχο της περιοχής από τον ιδιοκτήτη του κατά την Ενετοκρατία.
Στην περιοχή Πυργί της αρχαίας Ελεύθερνας Μυλοποτάμου, που βρίσκεται 24km ανατολικά του Ρεθύμνου, υπάρχουν τα ερείπια ενός πύργου φρουριακής μορφής. Ο πύργος αυτός ήταν προρωμαϊκό κτίσμα και προστάτευε τη μοναδική είσοδο της αρχαίας πόλης.
Ο Πύργος του Κορνάρου βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Μυρσίνη, σε μια απόμερη τοποθεσία του Μόχλους, 24 χλμ δυτικά της Σητείας. Είναι ένας μικρός τετράγωνος πετρόκτιστος πύργος που χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο από την περίοδο της Ενετοκρατίας, καθώς προσφέρει πολύ καλή θέα προς τις βόρειες ακτές.
Ο Εμπρόσνερος είναι ένα όμορφο χωριό του Αποκόρωνα, στην είσοδο των στενών της Κράπης και του Κατρέ, που οδηγούν στα Σφακιά. Βρίσκεται σε επίκαιρη θέση νοτιοδυτικά των Βρυσών και δεσπόζει της περιοχής.
