Ανώγεια

Τα Ανώγεια βρίσκονται 36χλμ δυτικά του Ηρακλείου και 52χλμ νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, σε υψόμετρο 750μ. Είναι κτισμένα σε τρία επίπεδα στη κορυφογραμμή του υψώματος Αρμί του Ψηλορείτη, δηλαδή σε ψηλό (ή ανώγειο) μέρος. Τα Ανώγεια έχουν ιδιαίτερα στενή σχέση με τον Ψηλορείτη και τα ορεινά του τοπία. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και χαρακτηρίζονται από τη φιλοξενία τους. Εδώ μπορείτε να βρέιτε γνήσιους Κρητικούς, που εξακολουθούν να φορούν τις παραδοσιακές Κρητικές φορεσιές και να στρίβουν το μουστάκι τους. Οι κάτοικοι των Ανωγείων φαίνεται ότι απολαμβάνουν την κάθε στιγμή της ζωής τους και δεν διστάζουν να εκφράσουν την χαρά τους με μπαλωθιές και γλέντι, ενώ η προσβολή της τιμής τους μπορεί να γίνει λόγος να βγουν τα όπλα.

Στα Ανώγεια μπορείτε να επισκεφτείτε τις παλιές εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, του 'Αγίου Δημητρίου, της Κοίμησης της Θεοτόκου, καθώς και του Άγίου Ιωάννη (με κατεστραμένες τοιχογραφίες του 14ου αιώνα). Επίσης, αξίζει να απολαύσετε τον καφέ σας στα καφενεία και την παραδοσιακή κρητική κουζίνα στις ταβέρνες του χωριού, με την παρέα των αυθεντικών Ανωγειανών με την καλή καρδιά και την μελωδική προφορά. Εντύπωση θα σας προκαλέσουν τα αγροτικά αυτοκίνητα που κάνουν παρέλαση στο δρόμο και αποτελούν αγαπημένο σημείο συζήτησης για τους νέους. Επίσης, οι γυναίκες των Ανωγείων εξακολουθούν να υφαίνουν παραδοσιακά Κρητικά υφαντά αξεπέραστης ποιότητας, τα οποία μπορείτε να βρείτε σε πολλά μαγαζιά. Εδώ άλλωστε δημιουργήθηκε ο πρώτος γυναικείος συνεταιρισμός της Ελλάδας.

Τα Ανώγεια είναι φημισμένα σε όλη την Ελλάδα για την προσφορά τους στον πολιτισμό. Πράγματι, σπουδαίοι Κρητικοί λυράρηδες και τραγουδιστές κατάγονται από τα Ανώγεια, με κορυφαίο τον «αρχάγγελο της Κρήτης», τον θρυλικό Νίκο Ξυλούρη, του οποίου το σπίτι βρίσκεται στη γειτονιά Περαχώρι. Επίσης, κάθε χρόνο διοργανώνονται οι πολιτιστικές εκδηλώσεις Υακίνθεια, σε έναν υπέροχο χώρο κοντά στο χωριό, που έχουν γίνει γνωστές σε όλη την Ελλάδα.

Ιστορία

Η ευρύτερη περιοχή των Ανωγείων ήταν πολύ σημαντικό λατρευτικό μέρος κατά την αρχαιότητα, καθώς στο κοντινό Οροπέδιο της Νίδας υπάρχει το Ιδαίο Άντρο, στο οποίο σύμφωνα με το μύθο ανατράφηκε ο θεός Δίας. Επίσης, κοντά βρίσκεται η ιερή πηγή και εγκατάσταση της Ζωμίνθου που αποτέλεσε ίσως το σπουδαιότερο ορεινό οικονομικό κέντρο της μινωικής Κρήτης. Τα Ανώγεια πρωτοκατοικήθηκαν τον 12ο αιώνα, όταν παραχωρήθηκαν από το Βυζάντιο ως φέουδο στην οικογένεια των Φωκάδων. Κατά την Τουρκοκρατία, τα Ανώγεια έγιναν βακουφικό χωριό, αφιερωμένο στα τζαμιά της Βαλιδέ Σουλτάνας. Παράλληλα όμως γέννησε μεγάλους αντάρτες, που συμμετείχαν σε όλες σχεδόν τις επαναστάσεις της Κρήτης. Η έντονη ορεινή μορφολογία του Ψηλορείτη κράτησε τους Τούρκους μακρυά και έδωσε καταφύγιο στους αντάρτες, όταν οι Τούρκοι κατέκαψαν το χωριό το 1822 και το 1867.

Η αντάρτικη ψυχή των Ανωγειανών δεν σταμάτησε όταν η Κρήτη καταλήφθηκε από τους Γερμανούς, το 1941, καθώς εδώ ιδρύθηκε η Επιτροπή Απελευθερωτικής Δράσης. Ωστόσο, η σημαντικότερη στιγμή στην ιστορία του χωριού ήταν το ολοκαύτωμα, μετά την απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε και τη μεταφορά του στα Ανώγεια, πριν φυγαδευτεί από τις νότιες ακτές του Ρεθύμνου στην Αφρική. Οι Γερμανοί περικύκλωσαν το χωριό και αφού κατέσφαξαν όσους άντρες δεν είχαν προλάβει να διαφύγουν στον Ψηλορείτη, ισοπέδωσαν τα 800 σπίτια του χωριού.