Κατά την Ενετοκρατία, μέσα στο Μεγάλο Κάστρο υπήρχαν πηγάδια, αλλά η έλλειψη τρεχούμενου πόσιμου νερού ήταν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα. Ο Ενετός Μοροζίνι κατάφερε να δώσει οριστικό τέλος στο πρόβλημα αυτό κατασκευάζοντας ένα τεράστιο υδραγωγείο που μετέφερε νερό από τις πηγές του Γιούχτα μέσα στην καρδιά της πόλης, στα σημερινά Λιοντάρια. Μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς, κτίστηκαν πολλές κρήνες για να δροσίζονται οι περαστικοί. Ήταν φιλανθρωπικές κρήνες (σεμπίλια), όμως τα περισσότερα δυστυχώς καταστράφηκαν μετά την αποχώρηση των Οθωμανών από το νησί.
- 1
- 2
Η κρήνη παίρνει το όνομά της από τον Ενετό Γενικό Προβλεπτή της Francesco Morozini, κατά τη θητεία του οποίου κατασκευάστηκε το μεγάλο υδρευτικό έργο που ξεδίψασε το Μεγάλο Κάστρο (Ηράκλειο). Εγκαινιάστηκε στις 25 Απριλίου 1628, δηλαδή την εορτή του προστάτη των Ενετών, Αγίου Μάρκου και τότε κόπηκε και αναμνηστικό μετάλλιο.
Η κρήνη Priuli ή Fontana Nuova βρίσκεται στην οδό Δελημάρκου, πίσω από το Μποδοσάκειο Σχολείο και απέναντι από την πύλη του Δερματά. Κτίστηκε στα τέλη της μεγάλης πολιορκίας του Χάνδακα (1648-1669), αφού οι πολιορκητές Οθωμανοί διέκοψαν την παροχή νερού από τον υδαταγωγό που έφερνε νερό από το Γιούχτα.
Στη βόρεια πλευρά της πλατείας Κορνάρου βρίσκεται η κρήνη Μπέμπο και το τουρκικό σεμπίλι, (φιλανθρωπική κρήνη) που κτίστηκε αργότερα. Κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 1552-1554 από τον καπιτάνο Gian Matteo Bembo, που πρώτος διοχέτευσε πηγαίο νερό μέσω υδραγωγείου στο Χάνδακα για πρώτη φορά.
H κρήνη που συναντάμε σήμερα στο στενάκι του βόρειου τοίχου της Λότζια κτίστηκε από το Δούκα Jiovani Sagredo την περίοδο 1602-1604, για να εξυπηρετεί του ευγενείς που συγκεντρώνονταν στη Λότζια.
Το σεμπίλι της πλατείας Κορνάρου, όπου σήμερα στεγάζει δημοτικό καφενείο, κτίστηκε το 1776 από τον Χατζή Ιμπραχίμ Αγά που αφιέρωσε όλη του την περιουσία για τη συντήρησή της. Είναι ένα πολυγωνικό κτίριο με αψιδωτά παράθυρα. Κάτω από κάθε παράθυρο υπήρχε μια βρύση και μια λίθινη γούρνα.
Η Κρήνη βρίσκεται στην οδό Μιχελιδάκη, πίσω από το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης. Η κρήνη δεν βρισκόταν εδώ, αλλά στόλιζε την εξωτερική πλευρά του σπιτιού του Ιδομενέα Μαρκατάτη. Μπορούμε να δούμε τους δύο κίονες με κιονόκρανα που έχουν παραστάσεις με φυτά και την οθωμανική επιγραφή.
Η κρήνη Γενιτσάρ Αγά βρίσκεται στην αρχή της λεωφόρου Ικάρου, κάτω από την επιγραφική συλλογή και απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο ανάγλυφος κρουνός βρίσκεται εντός αψιδωτής κατασκευής, που περιβάλλεται από δύο μεγάλους πεσσούς με ροζέτες. Το νερό συγκεντρώνεται σε μαρμάρινη γούρνα με πλούσια ανάγλυφη διακόσμηση.
Στη σημερινή οδό Ζωγράφου υπήρχε ως τις αρχές του 20ου αιώνα το κονάκι του Χανιαλή, το οποίο εξωτερικά είχε εντοιχισμένη την κρήνη που συναντάμε σήμερα στην έξοδο της πύλης του Αγίου Γεωργίου.
- 1
- 2