Χρυσαετός

Ο χρυσαετός (επιστ. Aquila chrysaetos) ή βιτσίλα είναι το ισχυρότερο αρπακτικό της Ελλάδας, με άνοιγμα φτερούγων 185-220 εκ. και μήκος σώματος 75-90 εκ. Δυστυχώς το είδος απειλείται με εξαφάνιση, καθώς μόνο λίγα ζευγάρια έχουν απομείνει στη χώρα μας. 

Όταν πετά ο χρυσαετός, διακρίνεται ο χρυσοκίτρινος λαιμός (εξου και το όνομα του) και η μακριά ουρά του. Το ενήλικο πουλί έχει χαρακτηριστικό χρυσαφί κεφάλι και αυχένα, το σώμα και οι φτερούγες του είναι ομοιόμορφα σκούρες από κάτω, ενώ από πάνω οι φτερούγες είναι πιο ανοιχτόχρωμες και τα πόδια σκεπάζονται με φτέρωμα.

Ο χρυσαετός γυροπετά διαγράφοντας μικρούς κύκλους σε ύψος 5000μ, ενώ οι φτερούγες του όταν παρατηρείται από μπροστά έχουν σχήμα V. Για το μέγεθός του είναι ιδιαίτερα ευκίνητο αρπακτικό, ικανό να εφορμά προς το έδαφος με μεγάλη ταχύτητα. Συνήθως κυνηγά σε ζευγάρια. Χαρακτηριστικές είναι οι πτήσεις των χρυσαετών την προ-αναπαραγωγική περίοδο, όταν διαφημίζουν τα όρια της επικράτειας τους. Τα πουλιά παίρνουν μεγάλο ύψος και στη συνέχεια βυθίζονται με μαζεμένες τις φτερούγες.

Είναι μονογαμικό πτηνό και ζευγαρώνει για ισόβια. Το θηλυκό γεννά 2-3 αυγά στο τέλος Φεβρουαρίου και τα επωάζει για 40-45 ημέρες σε φωλιές που βρίσκονται σε απόμερους γκρεμούς. Οι νεοσσοί δεν έχουν φτέρωμα. Μένουν στη φωλιά 11 εβδομάδες και τους φροντίζουν οι γονείς τους. Συνήθως επιβιώνει μόνο ο ένας , ο οποίος σκοτώνει τους άλλους ή τρώει όλη την τροφή, με αποτέλεσμα οι άλλοι να πεθάνουν από ασιτία. Ο χρυσαετός σε καλές συνθήκες διαβίωσης ζει πολλά χρόνια. Μάλιστα, στα αυτοκρατορικά ανάκτορα της Βιέννης, στην αιχμαλωσία και με καλή περιποίηση, υπήρξε αετός που έζησε 100 χρόνια.

Η δίαιτα ενός χρυσαετού αποτελείται από πουλιά και θηλαστικά μεσαίου μεγέθους, όπως φάσες, αγριοπερίστερα, καλιακούδες, πέρδικες, λαγούς, ακόμα και χελώνες που αναζητά σε βουνοπλαγιές, στα ξέφωτα του δάσους και σε ανοικτές εκτάσεις. Όταν δεν μπορεί να βρει ζωντανή άγρια τροφή, τρέφεται με μικρά αιγοπρόβατα αλλά και με νεκρά ζώα. Μάλιστα, παρόλο που το βάρος του δεν υπερβαίνει τα 10kg, έχει τη δυνατότητα να σηκώσει και να μεταφέρει μέχρι και 7kg βάρος.

Οι περιορισμένες ζημιές που προκαλούν οι χρυσαετοί στα κοπάδια κάνει τους βοσκούς να τους αντιμετωπίζουν σαν απειλή, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιοι τους αντιμετωπίζουν ως κινούμενους στόχους. Σημαντική αιτία θανάτου αποτελούν και οι δευτερογενείς δηλητηριάσεις, καθώς οι χρυσαετοί μερικές φορές καταναλώνουν νεκρά ζώα, άγρια σκυλιά, κουνάβια και κοράκια, που δηλητηριάζονται από τον άνθρωπο γιατί θεωρούνται επιβλαβή. Εκτός από τα δολώματα και από το παράνομο κυνήγι, οι χρυσαετοί της Κρήτης κινδυνεύουν και από τη μείωση της λείας τους λόγω εντατικοποίησης της γεωργίας και εγκατάλειψης της ορεινής κτηνοτροφίας.

Η βιτσίλα, όπως τον λένε οι Κρητικοί, ανέκαθεν αποτελούσε ένα πλάσμα ορόσημο της τραχύτητας και άγριας ομορφιάς των Κρητικών Ορέων. Αν και ο πληθυσμός του δεν είναι αυτός που ήταν, οι κάτοικοι των χωριών της Κρήτης δεν έπαψαν να τρέφουν αίσθημα βαθέως σεβασμού για το πτηνό αυτό.