Οικισμός Αχλάδα
Η Αχλάδα είναι ένα από τα πιο κοντινά στην πόλη του Ηρακλείου χωριά. Το όνομά του είναι φυτωνυμικό και το παίρνει από το δέντρο της αγριαχλαδιάς που στην περιοχή το λένε και αχλάδα ή αγκούτσακα και το συναντάμε αυτοφυές σε πολλά σημεία γύρω από το χωριό. Η Αχλάδα είναι χτισμένη στην κορφή ενός οχυρού λόφου ψηλά πάνω από τον κόλπο της Αγίας Πελαγίας σε μια περιοχή με υπέροχο κλίμα και έχει πολύ μεγάλη κτηματική περιφέρεια. Κανείς ποτέ δε θα μπορούσε να φανταστεί ότι το χωριό αυτό που βρίσκεται σε μία τόσο προνομιακή περιοχή και μόνο μια ανάσα από την πόλη κάποτε θα ερήμωνε. Και η πικρή αλήθεια είναι ότι μετά από πολλούς χρόνους συνεχούς κατοίκησης η Αχλάδα έχει φτάσει σήμερα να αποτελεί ένα οικισμό σχεδόν φάντασμα. Σχεδόν όλο το δυτικό τμήμα του χωριού και ο κεντρικός πυρήνας του αποτελείται από κλειστά πλέον σπίτια με εμφανή τα σημάδια του χρόνου και της εγκατάλειψης ενώ πολλά παλιά αρχοντικά ήδη έχουν μετατραπεί σε σωρούς ερειπίων.
Περπατώντας στα πολύ στενά σοκάκια του χωριού καταλαβαίνει κάποιος ότι ο τρόπος που έχει κτιστεί το χωριό το κάνει να λειτουργεί σαν ένα φρούριο έτοιμο να πολεμήσει κάθε επίβουλο κατακτητή. Και πραγματικά το χωριό αποτελούσε ένα μικρό φρούριο ενάντια στους πειρατές που σε παλιότερες εποχές αποτελούσαν για την ευρύτερη περιοχή μεγάλο πρόβλημα. Στο μεγαλύτερο κομμάτι του χωριού δε μπορεί να μπει αυτοκίνητο και η βόλτα γίνεται από στενό σε στενό με τα πόδια. Σχεδόν όλα τα κατοικημένα σπίτια βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του οικισμού στην έξω πλευρά εκεί που φτάνει ο δρόμος και κάτω από τον επιβλητικό δίκλιτο ναό του Αγίου Ιωάννη και Αγίου Τρύφωνα, ο οποίος διαθέτει ένα εκπληκτικό ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Ο λόγος που το χωριό σε λίγα χρόνια ερήμωσε είναι η γρήγορη ανάπτυξη που γνώρισαν οι παραλίες της Αγίας Πελαγίας και της Λυγαριάς που ανήκουν στην περιφέρεια του χωριού. Η ανάπτυξη του τουρισμού πολύ γρήγορα έκανε τους κατοίκους του χωριού να μετοικήσουν στη θάλασσα και να γίνουν σε λίγα χρόνια μέσα από κτηνοτρόφοι και αγρότες σε τουριστικούς επιχειρηματίες. Το γεγονός αυτό δυστυχώς οδήγησε στην αλλοίωση και του ανθρώπινου στοιχείου αλλά και στην πρόχειρη οικιστική ανάπτυξη και καταστροφή του παραλιακού μετώπου της περιοχής. Λίγο πιο έξω από τον οικισμό βρίσκεται η παλιά βρύση του χωριού που είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές όλης της Κρήτης πραγματικό στολίδι της περιοχής.
Πηγή Χριστόφορος Χειλαδάκης
