Κούμαρα

Ένας από τους πιο όμορφους αειθαλείς θάμνους που μπορεί κάποιος να δει στην Κρήτη αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας είναι τα ήμερα κούμαρα ή απλώς κούμαρα (Arbutus Unedo) όπως τα λένε οι περισσότεροι. Τα κούμαρα τα συναντάμε σε όλους τους νομούς της Κρήτης και δεν φύονται αποκλειστικά στο δυτικό και μόνο τμήμα του νησιού όπως πιστεύουν πολλοί. Απλά στο δυτικότερο τμήμα του νησιού συναντώνται και αρκετά συχνά, αλλά και σε μεγάλη έκταση, αφού ορισμένες φορές στα ορεινά των επαρχιών του Σελίνου και της Κισσάμου καλύπτουν ολόκληρες πλαγιές σχηματίζοντας αδιαπέραστα πολλές φορές κουμαροδάση.

Τα ήμερα κούμαρα προτιμούν τα φυλλιτικά εδάφη και είναι ασβεστόφοβα σε αντίθεση με το δεύτερο είδος κουμαριάς που έχει η Κρήτη, τα άγρια κούμαρα που προτιμούν τα ασβεστολιθικά εδάφη και σχηματίζουν δύο μικρά δάση στο Μπαλί Ρεθύμνου και στην Κάντανο Χανίων. Τα κούμαρα ανήκουν στην οικογένεια των Ερεικιδών και ο καρπός τους, το κούμαρο, είναι εδώδιμος με πολύ γλυκιά γεύση όταν ωριμάσει καλά αλλά και πολύ ωφέλιμος στην υγεία. Τα κούμαρα που είναι ώριμα είναι κατακόκκινα και μαλακά ενώ σε πρωΪμότερα στάδια το χρώμα του καρπού είναι πορτοκαλί και πιο πριν κιτρινωπό και σκληρό. Οι καρποί της κουμαριάς είναι ώριμοι προς το τέλος του φθινοπώρου και μπορεί να τους βρει κάποιος να κρέμονται στο δέντρο μέχρι και το τέλος του χειμώνα σε ορισμένες περιπτώσεις. Η κουμαριά αποτελεί θάμνο που σε κάποιες περιπτώσεις μετατρέπεται σε δέντρο όταν βρει τις κατάλληλες συνθήκες σε υγρά και εύφορα εδάφη που μπορεί να φτάσει τα τρία μέτρα ή και περισσότερο σε κάποιες περιπτώσεις. Το φυτό την περίοδο της ανθοφορίας του έχει μικρά πανέμορφα λευκά κυπελλοειδή άνθη τα οποία είναι μαζεμένα σαν τσαμπί πολλά μαζί και είναι γυρισμένα με κλίση προς τα κάτω. Τα φύλλα της κουμαριάς είναι λογχοειδή αρκετά πράσινα στην πάνω τους πλευρά και θαμπά στην από κάτω πλευρά.

Πέρα από τη χρήση που είχαν τα κούμαρα σαν φρούτο του δάσους που ήταν βρώσιμο σε παλιότερες εποχές στην Δυτική Κρήτη ήταν περίφημη η τσικουδιά που φτιαχνόταν με τα κούμαρα και λεγόταν κουμαρόρακη. Σήμερα είναι πολύ δύσκολο κάποιος να βρει και να δοκιμάσει κουμαρόρακη, η οποία τείνει να εξαφανιστεί εντελώς. Από τα άνθη της κουμαριάς οι μέλισσες έδιναν το κουμαρόμελο που χρησιμοποιούνταν σαν φάρμακο αλλά σαν μέλι λόγω της έντονης πικράδας που έχει δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα αγαπητό.

Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης