Παλαιοχριστιανική Βασιλική Λέντα
Ο Λέντας είναι ένας απομακρυσμένος παραθαλάσσιος οικισμός που βρίσκεται στα επιβλητικά Αστερούσια Όρη, 74χλμ νότια του Ηρακλείου. Ο οικισμός είναι κτισμένος στην τοποθεσία της αρχαίας πόλης Λέβην που ήκμασε στα ελληνορωμαϊκά χρόνια, ως επίνειο της Γόρτυνας, η οποία τότε ήταν η σημαντικότερη πόλη της Κρήτης και έγινε γνωστή για το ιερό του Ασκληπιού, τον 4ο π.Χ. αιώνα.
Λίγο ανατολικά από τον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου και πάνω στο δρόμο θα δείτε τη μικρή Βυζαντινή Εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που κτίστηκε από υλικά παλαιοχριστιανικής Βασιλικής, η ύπαρξη της οποίας πιστοποιεί ότι η πόλη ήκμασε ως και τα Βυζαντινά χρόνια. Η βασιλική ήταν τρίκλιτη ξυλόστεγη με ημικυκλική αψίδα ανατολικά, νάρθηκα και αίθριο στα δυτικά, βαφτιστήριο εξωτερικά, ενώ πολλά από τα αρχιτεκτονικά της μέλη προέρχονται από την αρχαία Λεβήνα. Τα κλίτη χωρίζονταν από δύο σειρές κιόνων, εφτά σε κάθε σειρά, από τους οποίους σώζονται μόνο οι βάσεις τους.
Η κατασκευή της βασιλικής χωρίζεται σε δύο φάσεις, το πρώτο μισό του 5ου αιώνα μ.Χ. (πρώτη ξυλόστεγη βασιλική) και το μέσο του 6ου αιώνα (όταν ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων με παρόμοιες διαστάσεις). Η καταστροφή της βασιλικής έγινε περίπου τον 7ο αιώνα, οπότε και φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε εντελώς ο χώρος για πολλούς αιώνες. Μόλις κατά την Ενετοκρατία, τον 14ο αιώνα, κατασκευάστηκε ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο σημείο που ήταν το ιερό της βασιλικής, ο οποίος ανακατασκευάστηκε τον 20ο αιώνα.
