Μονή Καλοείδενας στο Άνω Μέρος
Πάνω από το χωριό Άνω Μέρος, στο Όρος Κέντρος, βρίσκεται η παλιά Μονή της Καλοείδενας, που δε λειτουργεί πλέον, με τον αναστηλωμένο βυζαντινό ναό αφιερωμένο στον Αφέντη Χριστό. Σήμερα, εκτός από την εκκλησία, δε σώζονται πολλά από το μοναστήρι, παρά λίγα ερείπια κελιών.
Όπως όλα τα μοναστήρια, έτσι κι αυτό βρίσκεται σε μια πανέμορφη τοποθεσία με ψηλά πλατάνια, οργιώδη βλάστηση την άνοιξη, άφθονα νερά από πηγή και με καταπληκτική θέα προς το Ψηλορείτη. Το νερό λένε ότι είναι από τα πιο παγωμένα σε όλο το νομό Ρεθύμνου.
Ένα φαινόμενο που συμβαίνει στα πλατάνια της μονής είναι η «αδελφοποίηση» των κλώνων: μικρότεροι και δυνατότεροι κλώνοι του πλάτανου συνενώνονται με μεγαλύτερους κλώνους οι οποίοι κινδυνεύουν από το βάρος τους να σπάσουν. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα δίκτυο κλαδιών που κρατάει γερά τα δέντρα.
Γύρω από τη μονή έχουν κατασκευαστεί πέτρινα τραπέζια που εξυπηρετούν τους πιστούς που προσέρχονται κάθε χρόνο στο πανηγύρι του δεκαπενταύγουστου. Στις 6 Αυγούστου το έθιμο θέλει τους πιστούς από το Άνω Μέρος και το Φουρφουρά να συγκεντρώνονται στο μοναστήρι και να ακολουθεί μεγάλο πανηγύρι.
Για το περίεργο όνομα υπάρχει ένας θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο μια κοπέλα από τον Φουρφουρά μια μέρα είδε μια φλόγα από το παράθυρο του σπιτιού της στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η μονή. Αργότερα βρέθηκε μια εικόνα στη θέση της μονής και η κοπέλα αναφώνησε «καλά είδα εγώ». Ωστόσο η πραγματική ονομασία φαίνεται ότι προέρχεται από κάποιον Καλοειδά που ήταν ιδιοκτήτης της μονής, καθώς αυτό το όνομα ήταν γνωστό στον Φουρφουρά κατά την Ενετοκρατία.
Χρονολόγιο
- 13ος-14ος αιώνας: Ιδρύεται η μονή από κάποιον Καλοειδά.
- 1577: Ο μεσαιωνοδίφης Barozzi αναφέρει τη μονή Caloidhena Τουρκοκρατία. Η μονή συνεχίζει τη λειτουργία της υπό την προστασία της οικογένειας Βαρούχα.
- 1821: Οι μοναχοί μετά την έναρξη των μεγάλων επαναστάσεων κατά των Τούρκων συμμετέχουν στον Αγώνα.
- 1823: Οι Τούρκοι καταστρέφουν τη μονή, όπως όλες τις μονές του Αμαρίου. Ο ναός διασώζεται, αλλά η μονή ερημώνει.
- 1830-1840: Κατά την περίοδος της Αιγυπτιοκρατίας πολλά μοναστήρια της Κρήτης λειτούργησαν ξανά, αλλά όχι η Καλοείδενα που παραμένει έρημη. Αργότερα επαναλειτουργεί.
- 1893: Δολοφονείται ο επίσκοπος Λάμπης Μεθόδιος και η δολοφονία αποδίδεται στον ηγούμενο της μονής Φαράντο. Η «κακή» φήμη της μονής τη φέρνει σε δεινή θέση.
- 1992: Ο ναός καταρρέει από μεγάλη νεροποντή, καταστρέφοντας τα εσωτερικά στοιχεία του.
- 2001: Ο ναός αναστηλώνεται με τη μορφή του παλιού.
