Μονή Παναγίας Καλυβιανής
Η Μονή της Παναγίας της Καλυβιανής βρίσκεται σε υψόμετρο 80μ περίπου 60χλμ νότια από το Ηράκλειο, κοντά στις Μοίρες, στην επικράτεια του χωριού Καλύβια. Είναι σχετικά νέα μονή η οποία κτίστηκε γύρω από το καθολικό του 14ου αιώνα, το οποίο ήταν κι αυτό καθολικό του πιο παλιάς μονής. Ο σημερινός μεγάλος κεντρικός ναός κτίστηκε το 1924 με αφορμή την εύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας το 1873. Ο νεότερος ναός είναι τρίκλιτος με τα κλίτη αφιερωμένα στο Γενέσιο (8 Σεπτεμβρίου), τον Ευαγγελισμό (25 Μαρτίου) και την Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου). Περιμετρικά του ναού διατάσσονται οι ξενώνες που αποτελούνται από παλιά και νεότερα κτίρια (μετά το 1950). Επίσης στο συγκρότημα ανήκει ο ναός του οσίου Χαράλαμπου, ο οποίος ασκήτευσε στη μονή, και εορτάζει στις 23 Αυγούστου, και στο εσωτερικό του βρίσκονται τάφοι.
Το σημαντικότερο μνημείο του μοναστηριού είναι ο κατάγραφος ναός του 14ου αιώνα που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (εορτ. 15 Αυγούστου) και βρίσκεται ανατολικά και δίπλα στο μεγάλο ναό. Οι εσωτερικές επιφάνειες διασώζουν τοιχογραφικό διάκοσμο με σκηνές του χριστολογικού κύκλου και τις Αγίους Δέκα, τους ντόπιους αγίους της Μεσαράς. Επίσης ο ναός φέρει εντυπωσιακό κτιστό τέμπλο με τοιχογραφία του Ιησού.
Η Καλυβιανή αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τα άλλα μοναστήρια, καθώς προσφέρει τεράστιο κοινωνικό έργο και στεγάζει πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα. Από το 1956, ο δραστήριος μητροπολίτης Γορτύνης και Αρκαδίας Τιμόθεος Παπουτσάκης δημιούργησε μια Χριστιανική Πολιτεία με κέντρο το μοναστήρι, κτίζοντας ορφανοτροφείο, γηροκομείο, οικοκυρική σχολή, ίδρυμα νεανίδων, δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο, κατασκηνώσεις, εργαστήρια υφαντικής, πλεκτικής και ιεροραπτικής, μουσείο κ.α.
Χρονολόγιο
- 961-1204: Στη Βυζαντινή Εποχή ιδρύεται ανδρικό μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία στην ίδια θέση
- 17ος αιώνας: Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, το παλιό Μοναστήρι της Παναγίας καταστρέφεται. Οι Τούρκοι καταπατούν την περιοχή, εκτός τον ναό που συνεχίζει να λειτουργεί σποραδικά.
- 1821: Ο ναός της Παναγίας σταματάει να λειτουργείται και καταρρέει.
- 1865: Ο Ιωάννης Μαργιολάκης αρχίζει να επισκευάζει το ναό, κυρίως το Άγιο Βήμα. Το μοναστήρι αποκτάει τεράστια φήμη μετά των θάνατο δύο Τουρκόπουλων που βεβήλωσαν το ναό, γεγονός που αποδόθηκε σε θαύμα, και οι Τούρκοι προσπαθούν να σταματήσουν τις ορδές των πιστών.
- 1873: Ο Ματθαίος Μιχελινάκης βρίσκει την εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο παρεκκλήσι της παλιάς μονής αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή, μέσα στα κτήματα του Τούρκου Χουσεΐν Βραζερζαδέ. Οι Χριστιανοί ζητούν την απαλλοτρίωση των κτημάτων για την κατασκευή μοναστηριού, και μετά από μεγάλες περιπέτειες και διαμάχες με τους Τούρκους, αγοράζεται η έκταση του μοναστηριού.
- 1911: Ξεκινάει η ανέγερση του νέου ναού, με τον τρούλο.
- 1924: Αποπερατώνεται ο νέος ναός.
- 1957-58: Ο μητροπολίτης Τιμόθεος Παπουτσάκης ιδρύει ορφανοτροφείο, γηροκομείο, οικοκυρική σχολή, ίδρυμα νεανίδων, σχολή κοπτικής-ραπτικής, δημοτικό σχολείο, τυπογραφείο, εργαστήριο υφαντικής, πλεκτικής, ιεροραπτικής, μουσείο κ.α.
- 1961: Η μονή μετατρέπεται σε γυναικεία και αναγνωρίζεται με βασιλικό διάταγμα.
