Η Αγία Ρουμέλη είναι ένα μικρό απομονωμένο χωριό, που βρίσκεται 56χλμ νότια από τα Χανίά, σε ένα μεγάλο κόλπο που σχηματίζεται στην έξοδο του μεγάλου φαραγγιού της Σαμαριάς. Το μικρό αυτό χωριό θαρρεί κανείς ότι έχει κτιστεί αποκλειστικά και μόνον για να εξυπηρετεί τους χιλιάδες επισκέπτες του φαραγγιού, καθώς όλα εδώ περιστρέφονται γύρω από το φαράγγι. Το γραφικό χωριό παρέχει όλες τις βασικές ανέσεις, όπως ταβερνούλες με παραδοσιακά πιάτα, δωμάτια για διαμονή, καφετέριες, mini market, πρόσβαση σε διαδίκτυο και τηλέφωνο.
Η Αγία Ρουμέλη είναι ένας τόπος γαλήνιος, μέσα στο άγριο ορεινό τοπίο των Λευκών Ορέων. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να φτάσει κανείς εδώ είναι είτε μέσω του φαραγγιού της Σαμαριάς, είτε με το καραβάκι από τη Χώρα Σφακίων, το Λουτρό, τη Παλαιόχωρα και τη Σούγια. Οι πιο δραστήριοι αξίζει να έρθουν εδώ περπατώντας το μονοπάτι από την Χώρα Σφακίων ως την Αγία Ρουμέλη ή το μονοπάτι από τη Σούγια. Καθημερινά, περίπου τις ώρες 13:00 έως 16:00, το χωριό και οι παραλίες του κατακλύζονται από τους επισκέπτες του φαραγγιού που εξαντλημένοι και πεινασμένοι κατακλύζουν τις ταβέρνες της παραλία του Γιαλού. Ωστόσο, με την αναχώρηση των απογευματινών καραβιών της επιστροφής, το χωριό «αδειάζει» και επανέρχεται στους αργούς ρυθμούς.
Τι να δείτε
Το φαράγγι της Σαμαριάς είναι το δημοφιλέστερο πεζοπορικό φαράγγι σε όλη την Ευρώπη, κι όχι άδικα. Το καλοκαίρι κατακλύζεται καθημερινά από χιλιάδες τουρίστες που περπατούν περίπου 18χλμ σε περίπου 6 ώρες. Πολλοί από αυτούς έχουν μάλιστα έρθει στην Κρήτη με κύριο σκοπό της επίσκεψής τους να περάσουν το φαράγγι. Αν εσείς δεν έχετε τις αντοχές για να το κατεβείτε ολόκληρο, μπορείτε να το περπατήσετε ανάποδα, από το παλιό χωριό της Αγίας Ρουμέλης και να φτάσετε ακόμη και μέχρι τις Σιδερόπορτες, στο στενότερο σημείο του.
Η Αγία Ρουμέλη είναι κτισμένη στα ερείπια της αρχαίας πόλης Τάρρα. Στα δυτικά του χωριού, στη θέση που ήταν πιθανώς κτισμένος αρχικά ναός του Απόλλωνα ή της Αρτέμιδος κι αργότερα τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, συναντάμε σήμερα την επιβλητική Βυζαντινή εκκλησία της Παναγιάς. Από την Παναγία ανηφορίζει το παλιό μονοπάτι που οδηγεί στο ερειπωμένο Τουρκικό κάστρο (Κούλες) της Αγίας Ρουμέλης, από όπου η θέα στο χωριό και στο απέραντο Νότιο Κρητικό Πέλαγος, με τη Γαύδο και τη Γαυδοπούλα να φαίνονται στον ορίζοντα, είναι μοναδική. Η διαδρομή για το κάστρο σήμερα γίνεται ευκολότερα από άλλο ένα μονοπάτι που ξεκινάει μέσα στο φαράγγι και χρειάζεται έως και μία ώρα ανάβαση. Ακόμη πιο πάνω (μιά μιση ώρα επιπλέον απότομη ανάβαση) βρίσκονται τα ερείπια ενός δεύτερου κάστρου, το Κουλεδάκι.
Στις ανατολικές παρυφές του φαραγγιού μπορείτε να επισκεφτείτε και το όμορφο ξωκλήσι του Αγίου Αντωνίου, που, όπως κι άλλοι πολλοί ναοί της Κρήτης που είναι αφιερωμένοι στον Άγιο Αντώνιο, είναι κτισμένο μέσα σε σπηλιά. Σε απόσταση περίπου 2χλμ βορειότερα του χωριού, μέσα στο φαράγγι, υπάρχει το παλιό χωριό της Αγίας Ρουμέλης, με τα ερειπωμένα παλιά σπίτια, αλλά και πολλά σπίτια που έχουν αναπαλαιωθεί από τους ιδιοκτήτες τους. Το χωριό κατοικούνταν μέχρι το 1954, όταν το φαράγγι πλημμύρισε και το κατέστρεψε ολοσχερώς. Τότε το χωριό μεταφέρθηκε στην σημερινή του θέση, δηλαδή στην παραλία της Αγίας Ρουμέλης.
Ακόμη και οι άνθρωποι και το φαγητό στην Αγία Ρουμέλη είναι αξιοθέατα! Οι άνθρωποι είναι γνήσιοι παραδοσιακοί Κρητικοί, με αγνή καρδιά και αληθινό χαμόγελο. Οι ίδιοι εκτρέφουν τα ζώα για την παραγωγή του κρέατος που χρησιμοποιούν στις ταβέρνες τους, παράγουν το τυρί, τα λαχανικά και το μέλι που προσφέρουν. Παρά την μεγάλη τουριστική ανάπτυξη, η Αγία Ρουμέλη έχει μείνει γνήσια και γραφική σε μεγάλο βαθμό, όπου μπορείτε να γνωρίσετε φιλόξενους ανθρώπους, να γευτείτε υψηλής ποιότητας παραδοσιακές συνταγές και να χαρείτε την απέραντη ηρεμία της φύσης.
Η Τάρρα ήταν αρχαία αυτόνομη πόλη της Κρήτης και επίνειο της Ελύρου. Εδώ υπήρχε ιερό του Ταρραίου Απόλλωνα και θαυμαστό θεραπευτικό κέντρο. Ο μύθος λέει ότι ο ίδιος ο θεός Απόλλων ήρθε στη Σαμαριά για να εξαγνισθεί από τον μεγάλο ιερέα και θεραπευτή Καρμάνορα για το φόνο του Πύθωνα στους Δελφούς.
Στην δυτική πλευρά της εξόδου της Σαμαριάς, πάνω από τη σημερινή Αγία Ρουμέλη, οι Τούρκοι έκτισαν τον Κούλε της Αγίας Ρουμέλης, για να αποκλείσουν τους επαναστάτες που κρύβονταν στο φαράγγι. Ο Κούλες βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση.
Ο Άγιος Παύλος είναι Βυζαντινή εκκλησία που είναι χτισμένη πάνω στην παραλία, στη θέση Σελούδα. Βρίσκεται στο σημείο όπου ο Απόστολος Παύλος λέγεται ότι βάπτισε ανθρώπους περνώντας από δω κατά το ταξίδι του για τη Ρώμη. Είναι μια πολύ γραφική μικρή εκκλησία, χτισμένη πάνω στην παραλία με πέτρες από την περιοχή.
Ανάμεσα στην παραλία Καλόγερος και το λιμανάκι της Μασχάλης (στα δυτικά της Αγίας Ρουμέλης) σχηματίζονται μερικές απόκρυφες παραλίτσες μέσα σε σπηλιές που οι ντόπιοι ονομάζουν Σπηλιές στο Μάρμαρο. Οι σπηλιές σχηματίζονται στον υπόλευκο σκληρό βράχο της περιοχής και αποτελούν μοναδική καβάτζα για όσους τις προλάβουν.
Ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία είναι η Παναγία η Κερά που βρίσκεται στην έξοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς, στη θέση που πιθανώς υπήρχε ναός της πόλης Τάρρα (1ος αιώνας μ.Χ.). Ο πρώτος ναός ήταν τρίκλιτη βασιλική και σήμερα αυτό που βλέπουμε είναι η Βυζαντινή εκκλησία που κτίστηκε στη θέση της παλαιότερης.
Στο δυτικό άκρο του κόλπου της Αγίας Ρουμέλης, στην τοποθεσία Μασχάλη, βρίσκεται μια δεύτερη προβλήτα για σκάφη και μια μοναχική ταβερνούλα με δωμάτια. Δίπλα σε αυτή την προβλήτα (δυτικά και ανατολικά της), σχηματίζονται δύο όμορφες παραλίες. Σε αυτές υπάρχουν δωρεάν ξαπλώστρες, ομπρέλες και κανό, τις οποίες παρέχει η ταβέρνα
Η επαρχία Σφακίων είναι διάσπαρτη από μικρούς και μεγάλους κουλέδες, δηλαδή οθωμανικούς πύργους, τους οποίους έκτισαν οι Οθωμανοί για να επιβλέπουν την επαναστατική αυτή περιοχή. Ένας από τους πλέον άγνωστους βρίσκεται ερειπωμένος στα βουνά δυτικά του φαραγγιού της Σαμαριάς και μπορείτε να τον προσεγγίσετε με μονοπάτι από τον κουλέ της Αγίας Ρουμέλης.
Στην ανατολική μεριά της Αγίας Ρουμέλης, ακριβώς μετά το ποτάμι που χύνεται στη θάλασσα από το φαράγγι και κάτω από τα ερείπια της αρχαίας πόλης Τάρρα, υπάρχουν σχηματισμοί με υπέροχες σπηλιές στα κροκαλοπαγή πετρώματα με πολύ όμορφες βοτσαλιές.