Πλάτανος
Ο πλάτανος είναι ένα φυτό που το συναντάει κανείς σε κάθε γωνιά της πατρίδος μας. Δεν υπάρχει ρεματιά, κοιλάδα, χαράδρα, λίμνη, όχθη ποταμού και πλατεία που να μην κάνει εμφανή την επιβλητική παρουσία του. Στην Κρήτη τον συναντάμε σχεδόν παντού και είναι από τα πιο χαρακτηριστικά φυτά της κρητικής χλωρίδας.
Ίσως να μην υπάρχει άλλο δέντρο, πλην της ελιάς, που να συνδέεται τόσο στενά με την καθημερινή ζωή των Κρητών, όσο ο πλάτανος, αφού ήταν ο θεατής στις κεντρικές πλατείες των χωριών όλων των ιστορικών γεγονότων. Σε όλα τα σημεία της Κρήτης υπάρχουν δεκάδες τοπωνύμια που προέρχονται από τη λέξη πλάτανος (Πλατανοκουτσούρα, Πλατανόρεμα, κλπ). Υπάρχουν μάλιστα δεκατρεις οικισμοί με το όνομα Πλάτανος, Πλατανιάς, Πλατανές και Πλατάνια.
Είναι δέντρο φυλλοβόλο, ψηλό, ογκώδες, μεγαλοπρεπές, που ανήκει στο είδος Platanus orientalis. Υπάρχει κι η σπάνια ενδημική ποικιλία Cretica, η οποία ευδοκιμεί μόνο στην Κρήτη και είναι αειθαλής, με περίπου μόνο 50 δέντρα να έχουν καταγραφεί. Ευδοκιμεί σε υγρές περιοχές, στις όχθες ποταμών και λιμνών, στις ρεματιές, εκεί που υπάρχουν υπόγεια ρεύματα, και γενικά σε μέρη με άφθονο νερό. Τα εδάφη που ευδοκιμεί ο πλάτανος είναι βαθειά, παχειά, όχι πετρώδη, υγρά, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά.
Οι ρίζες του πάνε πολύ βαθειά στη γη για να στηρίζουν το τεράστιο σώμα του. Ο κορμός του, που στη μικρή ηλικία είναι πρασινωπός, όταν μεγαλώσει γίνεται καστανός με πολλά κουφώματα, φτάνει σε ύψος τα 20-30 μέτρα και η περίμετρος του ξεπερνά συχνά τα 20 μέτρα.
Έχει πλατειά και πυκνή φυλλωσιά, σχεδόν σφαιρική και τα κλαδιά του απλώνονται οριζόντια. Έτσι θεωρείται και είναι το πιο αξιόλογο δέντρο σκιάς και γι’αυτό το λόγο ανέκαθεν οι άνθρωποι τον φυτεύουν στις πλατείες των χωριών, κοντά σε πηγές με γάργαρο δροσερό νερό, σε πηγές μοναστηριών και σε χώρους αναψυχής.
Ο καρπός του μοιάζει με της καστανιάς κι έχει σπέρματα. Επίσης χαρακτηριστικό είναι ότι οι ρίζες του παραβλαστάνουν εύκολα, δημιουργώντας έτσι μια συνέχεια του ίδιου δέντρου. Έτσι, αυτό εξηγεί τη φήμη για τη μακροβιότητα του, που στην πραγματικότητα είναι μια συνεχής αναδημιουργία. Στα πολύ μεγάλα πλατάνια, όπως το πλατάνι της Καλοείδενας, συναντάμε το φαινόμενο της αδερφοποίησης των κλώνων, όταν δηλαδή κλάδοι ενώνονται με ενδιάμεσα κλαδιά για να στηριχθεί το μεγάλο τους βάρος, δημιουργώντας ένα παράθυρο.
Το μεγαλύτερο πλατάνι της Κρήτης, κι ένα από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα, βρίσκεται στο χωριό Κράσι Μαλίων και είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Επίσης, στην Γόρτυνα υπάρχει το μυθικό αειθαλές πλατάνι του Δία, που σύμφωνα με την παράδοση ζευγάρωσε ο Δίας με την Ευρώπη.
