Προανακτορικό Νεκροταφείο Οδηγήτριας
Η ιστορική Μονή Οδηγήτριας στο δρόμο για το Αγιοφάραγγο στα νότια του Ηρακλείου κρύβει πολλούς θησαυρούς. Πέρα από το ίδιο το μοναστήρι με την τόσο σπουδαία ιστορία και τον Πύργο του Ξωπατέρα που είναι γνωστά στους προσκυνητές, κρύβει ακόμα μία έκπληξη στη βόρεια πλευρά του περιβόλου της. Πρόκειται για το προανακτορικό Νεκροταφείο της Μονής Οδηγήτριας.
Πήρε το όνομα του μοναστηριού που είναι δίπλα γιατί δε μπορούμε με σιγουριά να πούμε σε ποια αρχαία πόλη άνηκε. Αυτό όμως που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι ο σημερινός χώρος της Μονής Οδηγήτριας, αλλά και οι γύρω λόφοι, η περιοχή του Αγιοφάραγγου και όλο εκείνο το κομμάτι γης όπου η οροσειρά των Αστερουσίων σβήνει στη θάλασσα στο ακρωτήριο Λίθινο, τράβηξε εδώ και χιλιετίες την προσοχή του ανθρώπου που το εποίκησε και το γέμισε με οικισμούς, χώρους λατρείας και ταφής.
Το Προανακτορικό Νεκροταφείο της Οδηγήτριας όπως λέει και το όνομά του χρονολογείται πριν την λαμπρή περίοδο των ανακτόρων στα πρώιμα στάδια του Μινωικού κόσμου. Έπεσε θύμα λαθρανασκαφών, όπως και τόσα άλλα σημεία στα Αστερούσια. Ήταν σε συνεχή χρήση από τους Μινωίτες για χίλια περίπου χρόνια. Η πρώτη επίσημη αρχαιολογική ανασκαφή έγινε το 1979-1980 από την αρχαιολόγο Νότα Δημοπούλου και συνεχίστηκε από τον Αντώνη Βασιλάκη. Οι λαθρανασκαφές που προηγήθηκαν της επίσημης αρχαιολογικής σκαπάνης έφεραν στο φως πλούσια ευρήματα, πολλά από τα οποία τότε κατέληξαν στην ιδιωτική συλλογή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στα Χανιά. Τα ευρήματα ήταν πλούσια και περιελάμβαναν κεραμικά αντικείμενα, σφραγιδόλιθους, μεταλλικά αντικείμενα, κοσμήματα από χρυσό και άλλα μέταλλα και λίθινα εργαλεία.
Ο χώρος της ανασκαφής των τάφων καταλαμβάνει μία μεγάλη σχετικά έκταση κι αποτελείται από δύο θολωτούς τάφους και δωμάτια για τις προσφορές, οστεοφυλάκιο και μία πλακόστρωτη αυλή με βωμούς. Είναι ανοικτός στους επισκέπτες. Έχει γίνει συντήρηση από τους αρχαιολόγους κι έχει καθαριστεί επιφανειακά η γύρω περιοχή κι αυτό κάνει την διάβαση στο χώρο εύκολη. Για την ανεύρεση του χώρου υπάρχει στο χώρο της μονής πινακίδα της Αρχαιολογίας που δείχνει την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος για να βρει το χώρο.
Πηγή: Χριστόφορος Χειλαδάκης
