Ναός Τιμίου Σταυρού στις Αρχάνες
Μέσα στα γραφικά στενάκια της αγοράς των Επάνω Αρχανών συναντάμε τη μικρή πλατεία με το μικρό ναό του Τιμίου Σταυρού. Ο ναός είναι μονόχωρος και καμαροσκέπαστος και μέρος του ιερού είναι λαξευμένο σε βράχο, ενώ το ιερό του είναι πετρόκτιστο. Στο εσωτερικό δε φέρει τοιχογραφίες, αν και πιστεύεται ότι παλαιότερα υπήρχαν. Στο πάτωμα υπάρχει οικογενειακός τάφος ιερέα των Αρχανών με χρονολογία 1736, ο οποίος ονομαζόταν Καλαθάς.
Το κτίσιμο της εκκλησίας ανάγεται στο 1630, χρονολογία που σώζεται πάνω από την είσοδο. Η χρονολογία κτίσεως του ναού μπορεί να είναι ακόμη παλαιότερη και το 1630 να έγινε κάποια επέκταση ή ανακαίνιση προϋπάρχοντος ναϋδρίου.
Στη μικρή πλατεία έξω από το ναό υπάρχει εντυπωσιακή τρίλοβη Οθωμανική μαρμάρινη κρήνη που βρισκόταν στο σεράι του Πασά δυτικά της κωμόπολης και φέρει τη χρονολογία 1894. Στην ίδια πλατεία υπάρχει προτομή του μοναχού Αφθόνιου Ντρετάκη που πολέμησε ηρωϊκά στη μάχη των Αρχανών το 1897 εναντίον των Οθωμανών.
Πηγή: Νίκος Χριστινίδης
