Μονή Αγίου Ελευθερίου Μουρνιών
Το ερειπωμένο μοναστήρι του Αγίου Ελευθερίου στις Μουρνιές αποτελεί μετόχι της Μονής Χρυσοπηγής και βρίσκεται δίπλα στο Γενικό Νοσοκομείο Χανίων, ανάμεσα σε ελαιώνες, σπίτια κι ένα σχολείο. Εδώ βαφτίστηκε ο μεγάλος Έλληνας ηγέτης, Ελευθέριος Βενιζέλος.
Το ιστορικό μνημείο χρονολογείται από τον 17ο αιώνα, ενώ τμήμα του υπήρχε ήδη από τον 10ο αιώνα. Σήμερα οι αποθήκες, τα κελιά και το ελαιοτριβείο του 1674 είναι ερειπωμένα και περιμένουν καρτερικά την πολιτεία για να δράσει πριν καταρρεύσουν τελείως. Ήδη από το 1982 η μονή έχει κριθεί διατηρητέα.
Στο κέντρο του μοναστηριακού χώρου υπάρχει το καθολικό του Αγίου Ελευθερίου που ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του απλού τρίκογχου με τρούλο χρώματος γαλάζιου. Η εκκλησία είχε πολύ ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, με σχήμα λατινικού σταυρού με το κάθετο μέρος μεγαλύτερο του οριζόντιου, με τρεις κόγχες και ένα μεγάλο κυλινδρικό θόλο χωρίς πλευρικά παρεκκλήσια.
Ήκμασε κυρίως επί Τουρκοκρατίας καθώς αποτέλεσε το καταφύγιο για πολλούς μοναχούς, οπότε και συνενώθηκε με την κοντινή Μονή Χρυσοπηγής το 1674, ενώ συνδέθηκε και με το Άγιο Όρος, όταν ο Νικηφόρος Φωκάς επανακατέλαβε την Κρήτη από τους Άραβες το 961.
Πηγή: Ιάκωβος Δασκαλάκης
