Γερμανικά Καταφύγια της Μαλάξας
Το χωριό Μαλάξα αποτελεί την είσοδο στα Κεραμειά των Χανίων και είναι κτισμένο σε ένα πολύ κομβικό σημείο. Όχι μόνο επειδή αποτελεί το μόνο πέρασμα για την ενδοχώρα, αλλά επειδή είναι κτισμένο σχεδόν στην κορφή του όρους Βερέκυνθος και από εκεί μπορεί κάποιος να έχει τον έλεγχο όλης της περιοχής των Χανίων και του κόλπου της Σούδας. Την σημασία της θέσης του χωριού κατάλαβαν οι Γερμανοί κατά την διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου και γέμισαν το χωριό καταφύγια. Κυριολεκτικά το γέμισαν αφού μονάχα στον οικιστικό του ιστό υπάρχουν τρία διαφορετικά.
Το ένα βρίσκεται ακριβώς πάνω από το νεκροταφείο του χωριού και η είσοδός του σήμερα είναι κλειστή με μπάζα και πέτρες και η είσοδος σε αυτό είναι αδύνατη. Τα άλλα δύο είναι ανοικτά και μπορεί κάποιος με την βοήθεια φακού να μπει μέσα και να τα εξερευνήσει. Το ένα καταφύγιο βρίσκεται ακριβώς πίσω από το ναό του Αγίου Γεωργίου και λίγα μέτρα πιο ψηλά στην πλαγιά του βουνού. Η είσοδος του είναι επιμήκης και θυμίζει μινωικό θολωτό τάφο και είναι κρυμμένη από τις αγκαραθιές. Έχει μονάχα μια είσοδο και προχωρά μέσα περίπου 30 μέτρα με ίσια πορεία για να καταλήξει στο τέλος του στο φυσικό βράχο.
Το δεύτερο ανοικτό καταφύγιο βρίσκεται λίγο πιο δυτικά στο ψηλότερο σημείο του χωριού εκεί που κάποτε υπήρχε η ταβέρνα Πανόραμα. Το καταφύγιο αυτό είναι πολύ πιο μεγάλο σε μήκος και έχει δύο εισόδους. Προχωρά πολύ βαθειά στο βουνό και σχηματίζει το γράμμα Π ενώ δεν του λείπουν και κάποια μικρά δωμάτια και κοινόχρηστοι χώροι. Σε πολλά σημεία του έχουν προστεθεί ενισχυτικά πετρόκτιστα τοιχία και χωρίσματα. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι το μεγάλο φάρδος που έχουν οι διαδρόμοι του που το καθιστά πολύ πιο ευρύχωρο σε σχέση με άλλα καταφύγια. Αυτό που κάνει όμως το δεύτερο καταφύγιο ξεχωριστό πραγματικά είναι ότι στο άπλωμα των διαδρόμων του το σκάμμα συνάντησε δύο διαφορετικά φυσικά σπήλαια που υπήρχαν μέσα στο βουνό και δεν είχαν πριν το σκάψιμο φυσική έξοδο στην επιφάνεια της γης. Και τα δυο αυτά σπήλαια είναι πλούσια σε σταλακτιτικό υλικό και έχουν εντυπωσιακούς χρωματισμούς. Από αυτό το μικρό δείγμα υπογείων σπηλαίων που βρέθηκαν στην μικρή περιοχή που καταλαμβάνει το καταφύγιο στο βουνό μπορεί κάποιος να φανταστεί πόσα πολλά πραγματικά σπήλαια κρύβονται στα σπλάχνα της γης σε περιοχές καθαρά καρστικές, όπως είναι τα Κεραμειά ή το Ακρωτήρι των Χανίων, τα οποία δεν έχουν φυσικό άνοιγμα στην επιφάνεια της γης.
Μετά το τέλος του πολέμου τα καταφύγια λειτούργησαν ως φυσικοί θάλαμοι ωρίμανσης τυριών που έβαζαν μέσα οι κτηνοτρόφοι της περιοχής, καθότι η Μαλάξα ήταν καθαρά κτηνοτροφικό χωριό. Με την πάροδο του χρόνου και τον ερχομό των ψυγείων τα καταφύγια πέρασαν σε αχρηστία και λειτούργησαν απλά ως αποθήκες για διάφορα υλικά και εργαλεία. Κι έπειτα δυστυχώς ήρθαν τα σκουπίδια τα οποία μπήκαν μέσα στις στοές και ποτέ δεν βγήκαν αφού δε βρέθηκε ποτέ κάποιος αρμόδιος να καθαρίσει τις στοές. Τα καταφύγια της περιοχής σήμερα είναι στην δικαιοδοσία του Πολεμικού Ναυτικού.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
