Κρήτη κατά την αρχαία εποχή δεν απειλήθηκε από εξωτερικούς εχθρούς. Οι πρώτοι εξωτερικοί εχθροί που γνώρισε το νησί ήταν οι Ρωμαίοι. Επομένως, ως τότε, η οχύρωση των πόλεων δεν αφορούσε εξωτερικούς, αλλά εσωτερικούς εχθρούς. Μετά το τέλος της Ρωμαιοκρατίας (67πΧ- 330μΧ) τα πράγματα άλλαξαν ριζικά. Η Κρήτη εντάχθηκε στο Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, που μετεξελίχθηκε στην Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία, κι αποτέλεσε θέμα, δηλαδή Επαρχία της. Παράλληλα, γύρω από τη Μεσόγειο αναπτύχθηκαν κι άλλοι πολιτισμοί.
Έτσι, η Κρήτη, λόγω της φυσικής και γεωπολιτικής θέσης, απέκτησε ιδιαίτερη σημασία και έγινε «μήλο της έριδος» για τους λαούς της Μεσογείου. Οι λαοί αυτοί λοιπόν, άρχισαν να την εποφθαλμιούν, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Κατά την Α’ Βυζαντινή Περίοδο (330-824) τα πράγματα δεν έχουν ακόμη ξεδιαλύνει. Οι κίνδυνοι δεν φαίνονται ακόμη καθαρά. Για το λόγο αυτό, αλλά και λόγω άλλων εσωτερικών και εξωτερικών προβλημάτων της Αυτοκρατορίας, το νησί βρισκόταν στο περιθώριο του βυζαντινού ενδιαφέροντος. Οι πειρατικές επιδρομές άρχισαν να πυκνώνουν και τα παραθαλάσσια μοναστήρια του νησιού οχυρώθηκαν για να προστατευτούν.
Σε αυτές τις συνθήκες δεν άργησε να ξεσπάσει η πρώτη θύελλα στο νησί. Πρώτοι οι Σαρακηνοί πειρατές βρήκαν την Κρήτη σχεδόν ανοχύρωτη και την κατέλαβαν εύκολα. Εγκαταστάθηκαν για 140 χρόνια, ως το 961μΧ, οχυρώνοντας τη σημαντικότερη πόλη της, δηλ. το σημερινό Ηράκλειο. Μετά από συνεχείς αποτυχημένες προσπάθειες, ο Νικηφόρος Φωκάς κατάφερε να απελευθερώσει το νησί από τους πειρατές. Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν νέα τείχη από τους Βυζαντινούς, τα οποία κατάφεραν να κρατήσουν τους εισβολείς μακρυά για λίγους αιώνες.
Το 1206, η Κρήτη πέρασε στα χέρια των Γενουατών, οι οποίοι αμέσως έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στην οχύρωση του νησιού. Μέσα σε λίγα χρόνια οχύρωσαν 3 κάστρα και 12 φρούρια, αλλά οι Ενετοί πρόλαβαν να καταλάβουν το νησί το 1209. Η Ενετοκρατία στην Κρήτη κράτησε 4.5 αιώνες και βασίστηκε κυρίως στα κολοσιαία οχυρωματικά έργα που κατασκεύασαν σπουδαίοι Μηχανικοί, με σπουδαιότερο το Μεγάλο Κάστρο του Χάνδακα (Ηράκλειο). Όταν οι Τούρκοι κατάφεραν να καταλάβουν το Χάνδακα το 1669, μετά από 22 χρόνια (!), ισχυροποίησαν την παρουσία τους βελτιώνοντας τα Ενετικά Τείχη και κατασκευάζοντας πολλά μικρά φρούρια σε όλη την Κρητική Επικράτεια, τους Κουλέδες. Οι Τούρκοι συντηρούσαν τις οχυρώσεις τους ως το τέλος της παρουσίας τους στο νησί.
Ακόμη και σήμερα, ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μια ιδέα για το πως ήταν οχυρωμένες οι μεγάλες πόλεις της Κρήτης, καθώς τα τείχη τους διατηρούνται σε άριστη κατάσταση. Τα εντυπωσιακά κάστρα στα Χανιά, στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο και τα απόρθητα φρούρια στα νησιά της Σούδας, της Γραμβούσας και της Σπιναλόγκα, είναι μόνο μερικά δείγματα.
Κάστρα 
Κουλέδες 
Πύργοι και Επαύλεις 
Απάνω Καστέλι στο Καστρί Μυλοποτάμου (Απανωκάστρι) 
Το Πανωκάστρι ή Πάνω Καστέλι βρίσκεται σε βραχώδη ισχυρή θέση πάνω από το χωριό Καστρί Μυλοποτάμου. Το Καστρί ανήκε στην οικογένεια των αρχοντορωμαίων Καλλέργηδων από το 1341. Οι Καλλέργηδες έλαβαν μέρος στην αποστασία του Αγίου Τίτου (1363-1366)
Στην επαρχία Μυλοποτάμου, μια από τις πιο ορεινές στην Κρήτη, υπήρχαν δύο Ενετικά φρούρια (καστέλια). Ένα από αυτά βρισκόταν στο χωριό Πάνορμο, ενώ το άλλο κοντά στον Άγιο Μάμα.
Κοντά στο όμορφο χωριό του Αγίου Θωμά στο Ηράκλειο βρίσκονται τα ερείπια ενός εκ των μεγαλύτερων οχυρωματικών έργων της Κρητικής ενδοχώρας. Στην κορυφή ενός ψηλού λόφου με πανοραμική θέα στις κοιλάδες του Προφήτη Ηλία και του Βενεράτου βρίσκεται το φρούριο Μέλισσα.
Ψηλά πάνω από το χωριό Μαλάθυρος υψώνεται απότομος βράχος, πάνω στον οποίο οι Βυζαντινοί έκτισαν φρούριο για τον έλεγχο της επαρχίας Κισάμου. Η ανάβαση στο βράχο είναι εφικτή από τη Μαλάθυρο. Το φρούριο είχε διπλή οχύρωση με πλάτος τείχος 2.30 μέτρα και 12 ημικυκλικούς οχυρωματικούς πύργους.
Το φρούριο της Ρόκκας είναι κτισμένο πάνω στον απότομο λόφο Τρουλί πάνω από το χωριό Ρόκκα της επαρχίας Κισάμου. Αποτελεί οχυρό της Βυζαντινής περιόδου που κτίστηκε πιθανότατα μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά το 961 στη θέση παλαιότερου οχυρώματος της Ρωμαϊκής εποχής.
Πάνω από τον παραθαλάσσιο οικισμό του Κερατόκαμπου υψώνεται ο απόκρημνος λόφος Κέρατο, Καστρί ή Βίγλα, πάνω στον οποίο πιστεύεται ότι ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη Κεραία. Στη Βίγλα υπάρχει και ο εντυπωσιακός Νυχτεριδόσπηλιος, που χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικό σπήλαιο κατά την αρχαιότητα..
Το φρούριο του Αποκόρωνα είναι ήταν ένα από τα πιο σημαντικά φρούρια του Κόλπου της Σούδας. Το Castel Apicorno ή Bicorna έδωσε το όνομα του σε όλη την επαρχία Αποκορώνου, η οποία ονομάζεται έτσι ακόμη και σήμερα, που το φρούριο δεν υπάρχει.
Νήσος Σπιναλόγκα 
Η ιστορία του νησιού Σπιναλόγκα εξακολουθεί να προκαλεί δέος. Έχει υπάρξει ενετικό οχυρό, καστροπολιτεία, καταφύγιο επαναστατών, τόπος εξορίας λεπρών, κρίκος επικοινωνίας με το Κάιρο επί κατοχής. Το νησί οχυρώθηκε άριστα από τους Ενετούς κατά την παρουσία τους στην Κρήτη.
