Οικισμός Αμύγδαλος στους Παρανύμφους
Στα Αστερούσια Όρη στο νότιο τμήμα του Ηρακλείου και λίγο πριν φτάσουμε στους Παρανύμφους και στον καταρράκτη του Αμπά συναντάμε τον Αμύγδαλο. Το όνομά του το χωριό το οφείλει στις αγριαμυγδαλιές που είναι γεμάτη η περιοχή. Ο Αμύγδαλος αποτελούσε από παλιά μια κοινότητα με τους Παρανύμφους και επειδή η απόσταση που χωρίζει τους δύο οικισμούς είναι πολύ μικρή φαντάζουν σαν δυο γειτονιές του ίδιου χωριού. Σήμερα έχει ελάχιστους κατοίκους και παραμένει σχεδόν έρημο με λιγοστούς ηλικιωμένους κατοίκους.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είχε ιδιαίτερα καλή φήμη λόγω του πολύ καλού του κλίματος και λόγω της σημαντικής πηγής νερού που τρέχει όλο το χρόνο και υπήρξε από τα αγαπημένα μετόχια των Τούρκων, ενώ οι κάτοικοί του ήταν Τουρκοκρητικοί. Ο Τούρκος αγάς της περιοχής το αγαπούσε ιδιαίτερα και συχνά άφηνε την πεδιάδα της Μεσαράς και έβγαινε να κατοικήσει στον Αμύγδαλο. Στο ψηλότερο σημείο του χωριού είχε τον πύργο του που δέσποζε ολόκληρου του χωριού και μάλιστα είχε στην ανηφορική είσοδό του 14 μεγάλα πέτρινα σκαλοπάτια που οδηγούσαν στην πόρτα. Τον πύργο μαζί με τα σκαλοπάτια τον θυμούνται ακόμα οι πιο ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού. Μέχρι και πριν λίγα χρόνια σωζόταν μεγάλο μέρος του πύργου και έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το μεγάλο μέγεθος που είχανε τα λαξευτά αγκωνάρια (ρουκούνια στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα). Τα τελευταία χρόνια ο ιδιοκτήτης του πύργου που ήταν ετοιμόρροπος τον κατεδάφισε σε μεγάλο τμήμα του με την ανοχή και τη σιωπή όλων και τον μετέτρεψε σε σπίτι. Ακόμα και πριν λίγα χρόνια φαινόταν ξεκάθαρα τμήμα του δυτικού τοίχου αλλά και αυτό με πολύ ζήλο σοβαντίστηκε. Παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα φαίνεται στο νέο σπίτι η βάση της τοιχοποιίας, σοβαντισμένης πλέον που προεξέχει λόγω του μεγάλου του φάρδους φανερώνοντας το επιβλητικό αρχικό κτίριο.
Στην είσοδο του Αμύγδαλου υπάρχει η παλιά κρήνη που τρέχει το γνωστό σε όλη την περιοχή νερό του Αμυγδάλου που είναι εξαιρετικά χωνευτικό και πλούσιο σε μέταλλα. Η παράδοση θέλει την κρήνη αυτή να υπάρχει εκεί από το 1310. Δίπλα στην κρήνη υπάρχει σήμερα μια μεγάλη στέρνα που μαζεύει το νερό. Ακριβώς δίπλα υπάρχει ένα πλάτωμα που χρησιμεύει σαν χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων που αναγκαστικά αφήνει εκεί ο επισκέπτης για να μπει στα στενά σοκάκια του χωριού που δεν μπαίνει αυτοκίνητο. Στο σημείο ακριβώς που είναι σήμερα ο χώρος στάθμευσης υπήρχε για αιώνες μια σειρά από συνεχόμενες λαξευτές γούρνες που μέσα εκεί έπλυναν τα ρούχα τους οι χανούμισσες του χωριού και αργότερα οι Χριστιανές μετά την απελευθέρωση της Κρήτης. Οι γούρνες αυτές σύμφωνα με τους ντόπιους ήταν μοναδικής ομορφιάς και αποτελούσαν πραγματικά αξιοθέατο του χωριού. Μερικές δεκαετίες όμως πριν κατέφτασε η μπουλντόζα και δημιούργησε στην περιοχή αυτή το χώρο στάθμευσης παίρνοντας χώμα από την πλαγιά του βουνού. Τις γούρνες δε σκέφτηκε κανένας να τις πάρει από εκεί και αφού ήδη τα σπίτια του χωριού είχαν όλα σύγχρονα πλυντήρια και κανείς πλέον δεν είχε ανάγκη από λαξευτές γούρνες, τις σκέπασε η μπουλντόζα με τα μπάζα. Σήμερα οι λαξευτές γούρνες του Αμυγδάλου παραμένουν κάτω από το χώρο στάθμευσης και περιμένουν καρτερικά να βρεθεί κάποτε κάποιος να τις επαναφέρει στην επιφάνεια.
Ακριβώς δίπλα στην πηγή του νερού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους, ο οποίος θεωρείται θαυματουργός από τους κατοίκους του χωριού και προστρέχουν σε αυτόν σε κάθε δυσκολία. Η χρονολόγησή του μάλλον θα πρέπει να αναζητηθεί στα χρόνια της Ενετοκρατίας, ίσως μάλιστα να είχε και αγιογραφίες οι οποίες δεν έφτασαν μέχρι τις μέρες μας. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τζαμί που το χρησιμοποιούσαν οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του χωριού. Στην πλαγιά απέναντι από τον Άγιο Χαράλαμπο στην είσοδο του χωριού, κτίστηκε τα τελευταία χρόνια σύγχρονος ναός στη μνήμη του Αγίου Πέτρου, Κρητικού αγίου που υπήρξε αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Το σημαντικό με τον Άγιο Πέτρο στον Αμύγδαλο είναι ότι είναι ο μοναδικός ναός που υπάρχει και τιμά το συγκεκριμένο άγιο της Κρήτης.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
