Νερόμυλος Κοιλιάρη στο Στύλο
Πολύ κοντά στο χωριό Στύλος της επαρχίας Αποκορώνου ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί το μεγαλύτερο νερόμυλο της Κρήτης, κτισμένο πάνω στον ποταμό Κοιλιάρη. Δημιούργημα των ανθρώπων στην αγκαλιά της φύσης, ο Βενετσιάνικος μοναστηριακός νερόμυλος του Στύλου, ήταν ο μεγαλύτερος νερόμυλος της Κρήτης με 5 στόμια εξόδου του νερού και ο μοναδικός που λειτουργούσε με βαγένια τα οποία έφερναν το νερό στις φτερωτές αξιοποιώντας στο έπακρο τον Κοιλιάρη.
Αποτελείται από δύο δωμάτια. Ένα μικρό, που έπαιζε το ρόλο της αποθήκης αλλά λειτουργούσε παράλληλα και ως δωμάτιο ξεκούρασης του μυλωνά και ένα μεγάλο που χωριζόταν στα δύο με μια τοξοστοιχία η οποία διαχώριζε το εργαστήριο άλεσης από τον χώρο αναμονής των επισκεπτών που προσέρχονταν για άλεση. Η χρήση του ήταν εποχική και λειτουργούσε από το Σεπτέμβριο μέχρι και το Μάρτιο. Τα νεότερα χρόνια, στη δυτική πλευρά του μύλου, λειτούργησε μια φάμπρικα για τις ανάγκες άλεσης του ελαιόκαρπου των ντόπιων από την οποία διασώθηκε μόνο το σιδερένιο πιεστήριο. Ο μύλος έπαψε να λειτουργεί οριστικά τη δεκαετία του 1960.
Στις αρχές του 2000, αποκαλύφθηκε και καθαρίστηκε ο χώρος από την 28η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Το 2004 εγκρίθηκε η μελέτη αναστήλωσης και έγινε προσωρινή εκτροπή του ποταμού καθώς και η διάνοιξη του δρόμου και ο επιπλέον καθαρισμός του περιβάλλοντα χώρου. Το 2007 πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης. Στόχος της ανάδειξης ήταν να αξιοποιηθεί και να γίνει επισκέψιμος για τουριστικούς αλλά και εκπαιδευτικούς λόγους, στο πλαίσιο των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που πραγματοποιούνται στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Επιπλέον αποτελεί μέρος ενός μεγάλου φυσιολατρικού και ιστορικού μονοπατιού που διασχίζει ιστορικά μνημεία της περιοχής από το βορρά μέχρι το νότο του Αποκόρωνα. Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφερθεί πως ο νερόμυλος του Στύλου άνηκε σε ένα ευρύτερο δίκτυο νερόμυλων της περιοχής, αφού οι Ενετοί αξιοποιώντας τα νερά του Κοιλιάρη, έχτισαν στο διάβα του πολλούς από αυτούς (νερόμυλος Καλυβών κ.ά).
Ευχαριστούμε θερμά την Ειρήνη Καλαϊτζάκη για το υλικό του άρθρου
