Υψωμένη Ελιά Βατόλακου
Η Υψωμένη Ελιά στο Βατόλακκο αποτελεί τη μόνη διασωζόμενη από τις πολλές υψωμένες ελιές που υπήρχαν και περιέβαλαν το χωριό αυτό παλαιότερα. Έχει ανακηρυχτεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης ως μνημειακή λόγω της σχέσης της με τις τοπικές θρησκευτικές παραδόσεις, αλλά και λόγω της ιδιαιτερότητας του ανάγλυφου κορμού και της μεγάλης ηλικίας της, που εκτιμάται με βάση τις διαστάσεις της στα 2000 έτη. Η ελιά είναι ποικιλίας μαστοειδούς, που τοπικά αποκαλείται τσουνάτη, εμβολιασμένη σε υποκείμενο αγριελιάς.
Ο κορμός παρουσιάζει πολλές αυλακώσεις και τρύπες που πιθανόν σχετίζονται με παλαιότερες θρησκευτικές τελετές. Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, ο ιερέας του χωριού παλαιότερα σε ειδική τελετή, στην οποία συμμετείχαν πολλοί κάτοικοι, άνοιγε στον κορμό του δέντρου τρύπα στην οποία αφού τοποθετούσε λιβάνι κι άλλα αγιάσματα, μετά την έκλεινε με κάποιο πώμα. Το δέντρο αποκτούσε έτσι μια ιερότητα για τους κατοίκους του χωριού, οι οποίοι το σέβονταν και έκαναν το σταυρό τους όταν περνούσαν από αυτό και κατά καιρούς το θύμιαζαν. Όταν κάποιοι προσπάθησαν να το κόψουν, δεν το κατάφεραν γιατί τα πριόνια τους έσπασαν. Σήμερα στον κορμό υπάρχει ακόμη εμφανής σχισμή από πριόνι.
Η ονομασία «Υψωμένη» προέρχεται πιθανότατα από το εκκλησιαστικό ύψωμα, το μικρό κομμάτι από της σφραγίδα στο κέντρο του πρόσφορου, που αποκαλείται ύψωμα γιατί υψώνεται από τους άρτους στην Αγία Πρόθεση. Το ύψωμα αυτό τοποθετούνταν σε οπές δέντρων που στη συνέχεια ονομάζονταν υψωμένα για να σφραγιστεί μέσα και να κατακλειστεί η όποια επιδημία απειλούσε τον οικισμό.
