Το κλίμα και τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά της Κρήτης ευνοούν την ανάπτυξη ενδημικών χόρτων και βοτάνων, όλο το χρόνο. Αν θέλαμε να ξεχωρίσουμε ένα χαρακτηριστικό της κρητικής διατροφής, αυτό θα ήταν σίγουρα η κατανάλωση άγριων βρώσιμων χόρτων, που βρίσκονται σε αφθονία στη φύση. Στο διαιτολόγιο των Κρητικών, σύμφωνα με τις παραδοσιακές συνταγές, το κρέας συνοδευόταν κυρίως από χόρτα και λαχανικά. Τα χόρτα φυτρώνουν σε χέρσα εδάφη, σε βραχώδεις περιοχές ή σε παραθαλάσσια μέρη. Αποτελούνται από βλαστούς ή από ρίζες, που δίνουν μια μοναδική ήπια πικρή γεύση.
Τα βότανα αποτελούσαν για αιώνες μέρος της λαϊκής ιατρικής και ακόμη και σήμερα είναι γνωστά για συγκεκριμένες θεραπευτικές ιδιότητες. Βοτανολογικές μελέτες αποκαλύπτουν πως το νησί έχει ένα από τα πιο πλούσια και ενδιαφέροντα οικοσυστήματα της Ευρώπης με μεγάλο αριθμό ενδημικών φυτών. Τα εκπληκτικά βότανα της Κρήτης φυτρώνουν σε απόκρημνα βουνά και συλλέγονται από έμπειρους συλλέκτες για να αποξηρανθούν κάτω από φυσικές συνθήκες και να οδηγηθούν στα σύγχρονα συσκευαστήρια, χωρίς χημική ή άλλη επεξεργασία. Σήμερα, κάποια από τα είδη καλλιεργούνται και κατακτούν τις αγορές εκτός Ελλάδας, με το δίκταμο και τη μαλοτήρα να αποτελούν τα γνωστότερα.
Τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη εμφανίζονται νέες, πολλά υποσχόμενες καλλιέργειες που αποτελούν κύριες πηγές εμπορίου. Η αλόη, «το φυτό της αθανασίας» από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου γνωρίζει μεγάλη ανάκαμψη με εκμεταλλεύσεις που δίνουν πρώτη ύλη στη φαρμακοβιομηχανία και στην παραγωγή φυσικών καλλυντικών. Τα εδάφη κυρίως της ανατολικής Κρήτης αποδεικνύονται κατάλληλα για τις νέες καλλιέργειες και οι παραγωγοί ετοιμάζονται να επενδύσουν σε νέα προϊόντα, με εξαγωγική δυναμική.
Το χαρούπι: Στο νησί υπάρχουν τα μεγαλύτερα φυσικά δάση χαρουπιάς της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Το χαρούπι αποτελούσε κύριο είδος ζωοτροφής, του οποίου η εκμετάλλευση παρήκμασε τις τελευταίες δεκαετίες. Χρησιμοποιήθηκε και στο διαιτολόγιο των κατοίκων ως βασική πηγή ενέργειας, λόγω των γλυκαντικών ουσιών που διαθέτει αλλά και ως άλευρο. Σήμερα το χαρούπι και τα υποπροϊόντα του επιστρέφουν δυναμικά στις αγορές με καινοτομικά προϊόντα, που αποτελούν κυρίως πρώτες ύλες στη ζαχαροπλαστική και στην αρτοποιία, εκφράζοντας νέες διατροφικές συνήθειες, που έχουν ρίζες στο παρελθόν.
Η αλόη: «το φυτό της αθανασίας» από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου γνωρίζει μεγάλη ανάκαμψη με εκμεταλλεύσεις που δίνουν πρώτη ύλη στη φαρμακοβιομηχανία και στην παραγωγή φυσικών καλλυντικών. Τα εδάφη κυρίως της ανατολικής Κρήτης αποδεικνύονται κατάλληλα για τις νέες καλλιέργειες και οι παραγωγοί ετοιμάζονται να επενδύσουν σε νέα προϊόντα, με εξαγωγική δυναμική.
Μακροφύκος Polysiphonia (Σαλάτα του Γιαλού) 
Το μακροφύκος Polisyphonia algae αποτελεί ένα γένος θαλάσσιου φύκους που απαντάται κυρίως στην δυτική Κρήτη και στο Μπαλί Ρεθύμνου. Είναι κοκκινωπό και έχει τραγανή σάρκα, ενώ φυτρώνει πάνω σε σκληρά πετρώματα σε ρηχά νερά.
Δίκταμος 
Το δίκταμο (Origanum dictamnus) είναι ένα ενδημικό βότανο της Κρήτης, το πιο διάσημο, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως ως τσάι κι ως θεραπευτικό ρόφημα. Το όνομα του προέρχεται από το όρος Δίκτη (Λασιθιώτικα Όρη), αν και συναντάται και στα υπόλοιπα βουνά της Κρήτης.
Η μαλοτήρα (Sideritis syriaca), γνωστή κι ως τσάι του βουνού ή καλοκοιμηθιά, είναι ποώδες φυτό ή θάμνος 10-50cm που απαντάται στα υψηλά υψόμετρα της Δυτικής Κρήτης (άνω των 900m). Το είδος είναι ενδημικό της Κρήτης και η ονομασία του syriaca (αντί για cretica) προέρχεται πιθανόν από σύγχυση του βοτανολόγου που την ονομάτισε.
