Κίσαμος

Σε ένα από τα πιο απόμερα σημεία της Κρήτης, στη Χερσόνησο της Γραμβούσας, λειτούργησε η μικρή μονή του Αγίου Ιωάννη που είναι αφιερωμένη στην Αποτομή της Κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου. Εκτός από το μικρό ναό, σώζονται ετοιμόρροπα θολωτά κτίρια της μονής.

Η ακατοίκητη σήμερα μονή της Γρας Κεράς στα Δελιανά Κισάμου είναι αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Το όνομα Γρα Κερά προέρχεται από την Ιερά Κερά (Παναγιά). Η μονή το 1632 έγινε μετόχι της μονής Γωνιάς Οδηγήτριας στο Κολυμπάρι, όπως αναφέρεται σε σχετικό έγγραφο, άρα υπήρχε ήδη.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου στο χωριό Δελιανά είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος και ανάγεται στη Βυζαντινή εποχή. Στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες του 13ου-14ου αιώνα με την κεφαλή του Αγίου Ιωάννη «επί πίνακι», την κοίμηση της Θεοτόκου και τις παραστάσεις των κολασμένων αιρετικών Καθολικών να ξεχωρίζουν.

Όταν άρχισαν οι επιδρομές των πειρατών στις θάλασσες της Κρήτης, οι μοναχοί της μονής Αγίου Γεωργίου στις Μένιες αποφάσισαν να μεταφερθούν σε μια πιο ασφαλή τοποθεσία.

Το πολύ παλιό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου κτίστηκε τον 9ο αιώνα αλλά εγκαταλείφθηκε μετά από τις συνεχείς επιδρομές των πειρατών. Στην ανατολική πλευρά υπήρχε πύργος που διατηρήθηκε κατά την εποχή της Ενετοκρατίας. Αυτό προκύπτει από ένα χάραγμα, πάνω σε ρωμαϊκή επιγραφή με χρονολογία 1596.

Στην έξοδο του μικρού χωριού Καμάρα Κισσάμου που βρίσκεται στην αρχή της χερσονήσου Ροδωπού βρίσκεται καλά κρυμμένος ένας ακόμα θησαυρός της Κρητικής υπαίθρου. Είναι ο ναός της Αγίας Παρασκευής χτισμένος στο πλάι ενός βράχου.

Πάνω στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί από τα Ραβδούχα στην παραλία, συναντάμε τον Βυζαντινό ναό της Αγίας Μαρίνας με μοναδική θέα στη θάλασσα που είναι κτισμένος στην εσοχή βράχου. Ο ναός φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο που έχει υποστεί αρκετές φθορές. Όπως σε πολλά ξωκλήσια της χερσονήσου του Ροδωπού, έτσι κι εδώ παρατηρούμε επιγραφές από τους διάφορους περιηγητές της εποχής.

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου στη Δρακώνα Κισάμου είναι μικρός καμαροσκέπαστος ναός πνιγμένος μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο. Χρονολογείται στη Βυζαντινή Περίοδο (9ος αιώνας) και φέρει εξαιρετικά σημαντικές τοιχογραφίες του 14ου αιώνα που απεικονίζουν τον Άγιο Στέφανο.