Ναός Αγίου Ιωάννη στον Πανασό
Λίγο έξω από το πανέμορφο χωριό Πανασός Ηρακλείου συναντάμε το ξωκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου. Στον Άη Γιάννη μας οδηγεί ένας πρόχειρος χωματόδρομος διασχίζοντας μια περιοχή με αρχαίες ελιές και περίεργα βράχια γεμάτα λαξεύματα και σκαλίσματα από την αρχαιότητα. Μια περιοχή που ακόμα και σήμερα κρύβει πολύ καλά κρυμμένη μέσα στις καλλιέργειες μια μινωική αγροικία και αρχαία λατομεία πέτρας. Ο χωματόδρομος ξεκινά από τον κεντρικό δρόμο του χωριού και υπάρχει πινακίδα που οδηγεί στον Άγιο Ιωάννη.
Σύμφωνα με την παράδοση το εκκλησάκι του Άη-Γιάννη υπήρξε μοναστηράκι αιώνες πριν και μάλιστα αντρικό με μοναχούς. Ίχνη από τα κελιά του δεν σώζονται παρά μονάχα ο ναός με μια εντυπωσιακή εξώπορτα που την κοσμεί ένα περίτεχνο σκαλιστό στην πέτρα θύρωμα. Έξω από το ναό έχει φτιαχτεί μια όμορφη πλακόστρωτη αυλή και η περιοχή είναι γεμάτη πλατάνια, ενώ δίπλα ακριβώς στο ναό κυλάει ένα μικρό ρέμα με νερό που σχηματίζει όμορφους μικρούς καταρράκτες. Το ρέμα αυτό αποτελεί το ανώτερο τμήμα του ποταμού Ληθαίου που διασχίζει στο πιο χαμηλό του τμήμα τις αρχαιότητες της Γόρτυνας πριν πέσει μέσα στο Γεροπόταμο.
Το πότε ακριβώς κτίστηκε το εκκλησάκι δεν το ξέρουμε, η τεχνοτροπία όμως στην εξωτερική πόρτα είναι τυπική για την περίοδο της Βενετοκρατίας, οπότε και σε αυτό το χρονικό διάστημα θα πρέπει να ανάγουμε τη δημιουργία του ναού αλλά και της μονής. Στο εσωτερικό του ο πολύ μικρός ναός είναι πολύ λιτός και η κεραμοσκεπής στέγη του έχει την παραξενιά ότι έχει κλίση προς την μία πλευρά γεγονός που θυμίζει σε κάθε περίπτωση σπίτι, καθότι με αυτή την τεχνοτροπία στην Κρήτη φτιάχνονταν οι στέγες των σπιτιών κι όχι οι ναοί. Έτσι κοιτώντας κάποιος από μακριά το εκκλησάκι έχει την λανθασμένη εντύπωση ότι πρόκειται για κάποιο αγροτόσπιτο κι όχι για ναό. Ο ναός είχε μισογρεμιστεί παλιότερα και η στέγη που σήμερα έχει μάλλον δεν είναι η αρχική του η οποία αποτελεί προιόν της αναστήλωσης που έγινε. Το ότι η περιοχή που επιλέχθηκε για το κτίσιμο του ναού δεν είναι τυχαία και ότι έχει πλούσια παρουσία στην ιστορία το μαρτυρά και το μικρό κολωνάκι που χωρίζει τα δύο ανοίγματα στο βημόθυρο στον τοίχο του ιερού βήματος, το οποίο αποτελεί τμήμα από λαξευτό μάρμαρο αρχαίου οικοδομήματος που προϋπήρξε στην περιοχή. Το ίδιο φαινόμενο το συναντάμε όχι μακριά από τον Άη-Γιάννη στο ναό του Σωτήρα Χριστού μέσα στο διπλανό χωριό της Γέργερης όπου έχουν ενσωματωθεί στο ναό πολλά τμήματα από αρχαία μάρμαρα στο ναό.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
