Μεσαρά

Σε μικρή απόσταση βόρεια του χωριού Βώροι βρισκόταν η μονή της Παναγίας της Καρδιώτισσας, μετόχι της μονής Βαρσαμόνερου. Σήμερα σώζεται μόνο ο κατάγραφος διπλός καμαροσκέπαστος ναός με αξιόλογες τοιχογραφίες στο νότιο κλίτος (τέλη 14ου αιώνα). Στο βόρειο τοίχο σώζεται αρκοσόλιο, δηλαδή ταφικό μνημείο της Ενετοκρατίας.

Η Μονή του Αγίου Νικολάου είναι μικρό μετόχι της μονής Βροντησίου κτισμένο στο όρος Σανίδα πάνω από το χωριό Σκούρβουλα. Το παλιό ερειπωμένο μοναστήρι αναστηλώθηκε εκ βάθρων από τον μοναχό Ιωσήφ Ανδρουλάκη και επαναλειτούργησε το 2014.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου της Φαλάνδρας ή Φλάνδρας βρίσκεται κοντά στη Φαιστό και ήταν καθολικό μικρής μονής. Δίπλα στο ναό σώζονται τάφοι της Ενετοκρατίας (με επιγραφή του 1581).

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Αγίας Τριάδας, κοντά στη Φαιστό. Είναι μικρός, μονόχωρος, καμαροσκέπαστος ναός με τοιχογραφίες του 13-14ου αιώνα. Δίπλα στο ναό σώζονται τάφοι της Ενετοκρατίας.

Το βαπτιστήριο του Αγίου Παύλου βρίσκεται στην είσοδο του χωριού του Αγίου Ιωάννη, κοντά στη Φαιστό. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν ο Απόστολος Παύλος ήρθε στην Κρήτη και κατευθύνθηκε προς την τότε πρωτεύουσα του νησιού (Γόρτυνα) πέρασε από το σημείο όπου δίδαξε το λόγο του Ιησού για δύο ημέρες.

Ο πεντάκλιτος ναός, που ανακαλύφτηκε τυχαία το 1978, ήταν πολύ μεγάλων διαστάσεων, αποτελώντας το μεγαλύτερο ναό της Κρήτης. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Τίτο, αλλά μετά την καταστροφή του από σεισμό (670 μ.Χ.), μετεγκαταστάθηκε στο ναό που βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας. Δίπλα στο ναό υπήρχε μεγάλο βαπτιστήριο.

Νότια του χωριού Άνω Μούλια Ηρακλείου σε αγροτική τοποθεσία συναντάμε το εκκλησάκι του Οσίου Θεόδωρου του Ηγιασμένου. Ο Όσιος Θεόδωρος ο Ηγιασμένος δεν γιορτάζει των Αγίων Θεοδώρων που γιορτάζουν πολλά εκκλησάκια που υπάρχουν σε διάφορα μέρη αλλά την ημέρα που η εκκλησία τιμά τον Άγιο Θεόδωρο τον Ηγιασμένο στις 16 Μαίου κάθε έτους. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σπάνιο άγιο και η εκκλησία αυτή είναι η μοναδική σε ολόκληρη την Κρήτη που τιμάται στο όνομά του.

Στο μέσο του χωριού Απομαρμάς βρίσκεται ο Βυζαντινός ναός της Παναγίας της Γαλακτούσας που χρονολογείται στον 13ο αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση ο κτήτοράς της είχε τάμα να χρησιμοποιήσει γάλα αντί για νερό στο κονίαμα. Στην πραγματικότητα όμως το όνομα μάλλον συνδέεται με την εικόνα της Παναγίας που θηλάζει το Χριστό.