Αρχαία Πραισός
Νομίσματα της Αρχαίας ΠραισούΗ Πραισός ήταν κτισμένη σε τρεις λόφους σε απόσταση περίπου 13χλμ από τη σημερινή Σητεία και 2χλμ από το χωριό Βαβέλοι, που έχουν μετονομαστεί σε Νέα Πραισός. Η πόλη ιδρύθηκε από τους Ετεοκρήτες (=γνήσιοι Κρητικοί) που αποσύρθηκαν από τις μινωικές πόλεις στις δύσβατες περιοχές της Κρήτης μετά την κάθοδο των Δωριέων. Είχε δύο λιμάνια, ένα στην περιοχή της Σητείας (Ητεία) και ένα στις νότιες ακτές (Στήλες).
Οι Ετεοκρήτες αρχικά διατήρησαν τις μινωικές παραδόσεις τους, τη γλώσσα και τη θρησκεία τους. Στην περιοχή έχουν εντοπιστεί επιγραφές μινωικής γλώσσας με ελληνικούς χαρακτήρες, γεγονός πολύ σπουδαίο για την αποκρυπτογράφηση της μινωικής γλώσσας (κάτι σαν τα greeklish της εποχής). Ωστόσο, αργότερα υιοθέτησαν το δημοκρατικό πολίτευμα, ακολουθώντας την πολιτική των υπολοίπων πόλεων.
Και οι τρεις λόφοι χρησιμοποιήθηκαν ως ακροπόλεις. Η ψηλότερη ακρόπολη ήταν οχυρωμένη με τείχος, ενώ εκεί βρέθηκαν τα ίχνη μιας εντυπωσιακής έπαυλης. Σε άλλο λόφο βρέθηκε βωμός και πολλά ευρήματα (αντικείμενα οπλισμού, ειδώλια) που χρησιμοποιήθηκαν στις θυσίες. Στην Πραισό βρέθηκε τάφος αθλητή, μαζί με τα έπαθλα του, ο οποίος πιθανόν νίκησε στους Παναθηναϊκούς αγώνες.
Η Πραισός ήταν μια από τις ισχυρότερες πόλεις της Κρήτης και έκοβε το δικό της νόμισμα με πολλές διαφορετικές αναπαραστάσεις (Ηρακλής, Δίας, Απόλλων, Δήμητρα). Είχε έρθει σε αντιπαράθεση με την Ίτανο και την Ιεράπυτνα για τον έλεγχο του ναού του Διός στο Παλαίκαστρο. Τελικά, η Ιεράπυτνα κατέστρεψε την Πραισό το 155 πΧ και οι κάτοικοι κατέφυγαν στο λιμάνι της Ητείας, όπου ίδρυσαν τη Νέα Πραισό.
Οι πρώτες ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν το 1880 από τους Ιταλούς αρχαιολόγους Halbherr και Mariani. Σήμερα, ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος και προσβάσιμος με δρόμο.
