Φρούριο Μιραμπέλου (Castel Mirabello)
Η επαρχία Μιραμπέλου πήρε το όνομα της από το ομώνυμο Φρούριο του Μιραμπέλου, που βρισκόταν στη θέση του σημερινού Αγίου Νικολάου. Ωστόσο το σημαντικότερο φρούριο ήταν η Σπιναλόγκα που προστάτευε τη λιμνοθάλασσα της Ελούντας, ενώ υπήρχαν μικρότερα κάστρα στην Κριτσά, στην Οξά και, προφανώς στο Καστέλλι της Φουρνής (λόγω του ονόματος Καστέλι).
Castel Mirabello
Το φρούριο Mirabello πρωτοκτίστηκε πιθανόν από τον Γενουάτη κόμη της Μάλτας, Ερρίκο Πεσκατόρε, το 1206 (ή από τους Βυζαντινούς νωρίτερα) στο λόφο που βρίσκεται σήμερα το κτίριο της Νομαρχίας Λασιθίου, στον Άγιο Νικόλαο. Το φρούριο είχε σχήμα περίπου τετραγωνικό με 4 πύργους σε κάθε γωνιά κι έναν μεγαλύτερο στην βόρεια πλευρά του.
Οι Ενετοί που εξεδίωξαν τους Γενουάτες, το διατήρησαν τα πρώτα χρόνια για να προστατεύονται από τις συχνές επαναστάσεις. Αργότερα όμως το εγκατέλειψαν και το χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη για το αλάτι που παραγόταν στις αλυκές της Ελούντας (τον 14ο αιώνα) και εξαγόταν σε όλη την Ευρώπη.
Το 1537 οι Τούρκοι πειρατές κατέλαβαν το φρούριο και το κατέστρεψαν. Ο γενικός προβλεπτής Gio Vitturi το παραχώρησε τότε στον Μιχαήλ Κλώντζα, ο οποίος το ανακαίνισε σύμφωνα με τα σχέδια του Ενετού Sammicheli. Παράλληλα, τριγύρω από το φρούριο άρχισε να αναπτύσσεται βούργος, που το 1583 είχε 753 κατοίκους, κυρίως ψαράδες.
Την περίοδο του Κρητικού Πολέμου, οι Τούρκοι περικύκλωσαν το φρούριο και ο Ενετός φρούραρχος, Colonnello Baldella, το παρέδωσε αμέσως. Γι’αυτή την προδοτική του στάση, οι Ενετοί κρέμασαν τον Baldella, ενώ όταν επανακατέλαβαν το φρούριο, το κατέστρεψαν γιατί δεν μπορούσαν να το διατηρήσουν. Άλλωστε, αυτή την περίοδο το φρούριο της Σπιναλόγκας κάλυπτε πλήρως τις ανάγκες των Ενετών. Έτσι, ο απροστάτευτος πλέον βούργος εγκαταλείφθηκε έως την επανάσταση του 1866, όταν και άρχισε να κατοικείται από τους κατοίκους της Κριτσάς για να εξελιχτεί σταδιακά στη σημερινή πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου, τον Άγιο Νικόλαο. Από το φρούριο δεν έμεινε τίποτα, καθώς τα υλικά του φρουρίου χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του νέου οικισμού.
Φρούριο Κριτσάς
Στη Κριτσά Μιραμπέλλου και δυτικά του χωριού, πολύ κοντά σε αυτό, υπάρχουν τα ερείπια ενός φρουρίου που οι ντόπιοι ονομάζουν Κάστελλο. Το φρούριο έχει πολύ ισχυρούς, διπλούς τείχους και είναι χτισμένο πάνω σε ένα απότομο ύψωμα. Δεν αποκλείεται αυτό το φρούριο να πρωτοκτίστηκε στην Β Βυζαντινή Περίοδο (961-1206μΧ) ή στις αρχές της Ενετοκρατίας.
Φρούριο Οξάς
Πάνω από τη λιμνοθάλασσα της Ελούντας υψώνεται η Οξά, στην κορυφή της οποίας υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας Νάξου διακρίνουμε οχυρωματική κατασκευή με αμυντικό σκοπό. Φαίνεται ότι εδώ υπήρχε κάποιο φρούριο που σήμερα είναι κατεστραμμένο, μέσα στο οποίο έβρισκαν καταφύγιο οι κάτοικοι της περιοχής κατά την περίοδο της Αραβοκρατίας και των πειρατικών επιδρομών (7-8ος αιώνας).
