Κατά τη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866-1869, η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγκάστηκε να στέλνει συνεχώς πασάδες στην Κρήτη, αλλά οι πολεμικές επιχειρήσεις απέβαιναν άκαρπες. Ο τελευταίος πασάς που στάλθηκε στο νησί ήταν ο Αυνή Πασάς, ο οποίος αντιλαμβανόμενος την διαρκή αντίσταση των Κρητικών, αποφάσισε να αλλάξει την έως τότε επιχειρησιακή τακτική και να την αναπροσαρμόσει.
Έτσι, τα μέτρα που πήρε ήταν τα εξής:
- Παρείχε πολιτική προστασία σε όσους δήλωναν υποταγή στους «μουτήδες».
- Ο τουρκικός στόλος απέκλεισε τα βόρεια παράλια της Κρήτης ώστε να γίνει αδύνατος ο ανεφοδιασμός των επαναστατών από την ελεύθερη Ελλάδα.
- Επικήρυξε τους πρωταγωνιστές με 500 οθωμανικές λίρες τον καθένας.
- Μετέφερε στο νησί Κούρδους και Κιρκάσιους εποίκους, για να ενισχύσει τον μουσουλμανικό πληθυσμό.
- Ανέπτυξε ολόκληρο σύστημα μεγάλων και μικρών πύργων (τους Κουλέδες) σε επίκαιρα σημεία της Κρήτης, ώστε να ελέγχεται στρατιωτικά, πλήρως το νησί.
Συγκεκριμένα η Κρήτη χωρίστηκε σε πέντε νομούς, οι διοικητές των οποίων ανέλαβαν την ανέγερση των κουλέδων. Οι κουλέδες κτίστηκαν σε ψηλούς λόφους, σταυροδρόμια, λιμάνια, περάσματα και οι φρουρές τους είχαν σκοπό την κατασκοπεία των επαναστατών, τον έλεγχο των μετακινούμενων χριστιανών και την επικοινωνία μεταξύ τους (με σαλπίσματα ή φωτιές) σε περιπτώσεις κινδύνου, ώστε να μεταφερθεί το μήνυμα σειριακά στα κεντρικά στρατόπεδα (κισλάδες). Η λειτουργία των Κουλέδων είχε άμεσα και καταστρεπτικά αποτελέσματα για τους Κρητικούς, καθώς απέκοψε την ενδοεπικοινωνία μεταξύ τους.
Οι Κρητικοί αντέδρασαν έντονα στην ανέγερση των πύργων, παρενοχλώντας τους κτίστες, χαλώντας τα κτίσματα τα βράδια ή καταστρέφοντας τα ασβεστοκάμινα, από όπου προμηθεύονταν οι Τούρκοι τον ασβέστη για το κτίσιμο. Παρόλα αυτά, ο Αυνή πασάς κατάφερε να υλοποιήσει το σχέδιο του με Βούλγαρους και Αρμένιους τεχνίτες, οι οποίοι ως τον Αύγουστο του 1868 είχαν κτισει πάνω από 60 κουλέδες, ενώ σε 2 μήνες αυξήθηκαν σε 150. Οι πύργοι αυτοί, σε συνδυασμό με τους προυπάρχοντες, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην καταστολή της επανάστασης.
Όπως αναφέρθηκε, οι Τούρκοι ονόμασαν τους πύργους αυτούς Κουλέδες. Η μόνη διαφορά με τους υπόλοιπους πύργους του νησιού, ήταν ότι είχαν κτιστεί από το κράτος, κι όχι από ιδιώτες άρχοντες και φεουδάρχες (κυρίως Ενετούς). Οι Κρητικοί, προσπαθώντας να απελευθερωθούν, κατέστρεψαν πολλές φορές Κουλέδες, πολλοί από τους οποίους δεν υπάρχουν σήμερα. Ωστόσο, σε δεκάδες περιοχές της Κρήτης υπάρχουν σχετικά τοπωνύμια (πύργος ή κούλες), που μαρτυράει την ύπαρξη πύργων παλαιότερα. Λόγω του μεγάλου όγκου των πύργων, εδώ δεν θα ασχοληθούμε με όλους, αλλά με μερικούς που υπάρχουν ακόμη.
Οι Κουλέδες του Φόδελε 
Οι Κουλέδες στα Μάλια 
Νότια από τα Μάλια υψώνεται μικρό βουνό που οι ντόπιοι ονομάζουν Κουλέδες. Το όνομά του το παίρνει από φρούρια (κουλέδες) που έκτισαν οι Οθωμανοί για να ελέγχουν τη εύφορη πεδιάδα των Μαλίων. Οι κουλέδες των Μαλίων είχαν οπτική επαφή ώστε να επικοινωνούν μεταξύ τους. Παρόλο που έχουν καταστραφεί σχεδόν ολοκληρωτικά, η ύπαρξή τόσων φρουρίων σε τόσο κοντινή απόσταση μαρτυράει το πόσο σημαντική ήταν η φύλαξη των Μαλίων και των περασμάτων τους για τους Οθωμανούς.
Στο Σέλινο (η περιοχή της Παλαιόχωρας) κτίσθηκαν Κουλέδες στη Σούγια, στο Μπουκελάσι, στο Κουστογέρακο, στην Κεφάλα Ροδοβανίου, στον Σταυρό Καντάνου, στο Μουστάκο, στο Σπανιάκο και στις Βίγλες. Ο Κούλες του Σπανιάκου ήλεγχε τις χαράδρες, τα περάσματα και τις κορυφές που υψώνονταν τριγύρω, ενώ στα νότια απλώνεται ο Λιβυκό. Υπήρξε σημαντικός παράγοντας για την κατάπνιξη της επανάστασης του 1866-1869.
Ένας από του πολλούς Κουλέδες που έχτισαν οι Τούρκοι στην Κρήτη και παντελώς άγνωστος είναι εκείνος στο Βάμο Αποκορώνου Χανίων. Βρίσκεται στην περιοχή Κουλές στην κορφή του ομώνυμου λόφου πάνω από το χωριό Βάμος. Δρόμος που να οδηγεί ως εκεί δεν υπάρχει και ο εντοπισμός του είναι εξαιρετικά δύσκολος. Το συγκεκριμένο φρούριο δεν το σεβάστηκε ο χρόνος και σήμερα δε φαίνεται σχεδόν τίποτα στη θέση που άλλοτε υψώνονταν. Το μόνο που έχει μείνει να μαρτυρά την ύπαρξη του είναι τα θεμέλιά του και σωροί από σκόρπιες πέτρες που κάποτε αποτελούσαν τμήμα των τειχών του.
Η χαμηλή κορυφογραμμή που ξεκινάει από το Καβονήσι, όπου βρίσκεται το λιμάνι της Κισάμου, και εκτείνεται προς τα νότια, χωρίζει την πεδιάδα της Καλυβιανής από την πεδιάδα της Κισάμου. Σε αυτό το στρατηγικό σημείο έκτισαν οι Οθωμανοί έναν κούλε
Ναός και Κούλες Τιμίου Σταυρού στο Λουτρό 
Ανάμεσα στο Λουτρό Σφακίων και τη διάσημη παραλία Γλυκά Νερά συναντάμε το ασβεστοβαμμένο ξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού, με μεγάλα τραπέζια που μαρτρούν ότι εδώ γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 14 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο. Στο σημείο του ναού υπήρξε μικρό φρούριο.
