Κατά τη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866-1869, η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγκάστηκε να στέλνει συνεχώς πασάδες στην Κρήτη, αλλά οι πολεμικές επιχειρήσεις απέβαιναν άκαρπες. Ο τελευταίος πασάς που στάλθηκε στο νησί ήταν ο Αυνή Πασάς, ο οποίος αντιλαμβανόμενος την διαρκή αντίσταση των Κρητικών, αποφάσισε να αλλάξει την έως τότε επιχειρησιακή τακτική και να την αναπροσαρμόσει.
Έτσι, τα μέτρα που πήρε ήταν τα εξής:
Συγκεκριμένα η Κρήτη χωρίστηκε σε πέντε νομούς, οι διοικητές των οποίων ανέλαβαν την ανέγερση των κουλέδων. Οι κουλέδες κτίστηκαν σε ψηλούς λόφους, σταυροδρόμια, λιμάνια, περάσματα και οι φρουρές τους είχαν σκοπό την κατασκοπεία των επαναστατών, τον έλεγχο των μετακινούμενων χριστιανών και την επικοινωνία μεταξύ τους (με σαλπίσματα ή φωτιές) σε περιπτώσεις κινδύνου, ώστε να μεταφερθεί το μήνυμα σειριακά στα κεντρικά στρατόπεδα (κισλάδες). Η λειτουργία των Κουλέδων είχε άμεσα και καταστρεπτικά αποτελέσματα για τους Κρητικούς, καθώς απέκοψε την ενδοεπικοινωνία μεταξύ τους.
Οι Κρητικοί αντέδρασαν έντονα στην ανέγερση των πύργων, παρενοχλώντας τους κτίστες, χαλώντας τα κτίσματα τα βράδια ή καταστρέφοντας τα ασβεστοκάμινα, από όπου προμηθεύονταν οι Τούρκοι τον ασβέστη για το κτίσιμο. Παρόλα αυτά, ο Αυνή πασάς κατάφερε να υλοποιήσει το σχέδιο του με Βούλγαρους και Αρμένιους τεχνίτες, οι οποίοι ως τον Αύγουστο του 1868 είχαν κτισει πάνω από 60 κουλέδες, ενώ σε 2 μήνες αυξήθηκαν σε 150. Οι πύργοι αυτοί, σε συνδυασμό με τους προυπάρχοντες, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην καταστολή της επανάστασης.
Όπως αναφέρθηκε, οι Τούρκοι ονόμασαν τους πύργους αυτούς Κουλέδες. Η μόνη διαφορά με τους υπόλοιπους πύργους του νησιού, ήταν ότι είχαν κτιστεί από το κράτος, κι όχι από ιδιώτες άρχοντες και φεουδάρχες (κυρίως Ενετούς). Οι Κρητικοί, προσπαθώντας να απελευθερωθούν, κατέστρεψαν πολλές φορές Κουλέδες, πολλοί από τους οποίους δεν υπάρχουν σήμερα. Ωστόσο, σε δεκάδες περιοχές της Κρήτης υπάρχουν σχετικά τοπωνύμια (πύργος ή κούλες), που μαρτυράει την ύπαρξη πύργων παλαιότερα. Λόγω του μεγάλου όγκου των πύργων, εδώ δεν θα ασχοληθούμε με όλους, αλλά με μερικούς που υπάρχουν ακόμη.
Είναι χτισμένος σε σημείο που προσφέρει οπτικό έλεγχο όλου του Κόλπου αλλά και της κοιλάδας του Φόδελε. Η ανάβαση στη θέση των ερειπίων του άλλοτε ισχυρού φρουρίου δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση αφενός λόγω της ανυπαρξίας δρόμων και αφετέρου λόγω των απίστευτα πολλών περιφράξεων που κάνουν την πρόσβαση στην περιοχή σχεδόν αδύνατη καθιστώντας τον Κουλέ στα Κελιά ακόμα και σήμερα που στέκει μισογκρεμισμένος απόρθητο.
Εδώ βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση τα ερείπια ενός από τους πολλούς κουλέδες του Σελίνου, που ήλεγχαν τις τριγύρω περιοχές.
Σε υψόμετρο 705μ, ανάμεσα στα Άνω Μούλια και τον ερημωμένο οικισμό του Ράφτη, και σε σημείο που ελέγχει τον κάμπο της Μεσαράς, το 1866, ο Αυνή Πασάς έκτισε ένα μεγάλο Κούλε. Το μεγάλο φρούριο σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση και προστάτευε τον Ράφτη, το οποίο ήταν χωριό Μουσουλμάνων.
Η περιφέρεια του χωριού Φόδελε είναι γεμάτη από Κουλέδες (κουλές = φρούριο στα Τουρκικά), έχει δε τους περισσότερους από κάθε άλλο χωριό της Κρήτης, πράγμα που δηλώνει την στρατηγική θέση της περιοχής. Ο γνωστότερος είναι κτισμένος στο λόφο Κάστελο δυτικά του όρμου (πάνω από το σημερινό ξενοδοχείο Fodele beach), που επιτηρούσε τη θάλασσα.
Στο ανατολικό άκρο της κοιλάδας του Αμαρίου ήταν κτισμένοι δύο Κουλέδες, του Βαθειακού και της Λοχριάς. Ο Κούλες του Βαθειακού, κτισμένος πάνω στον λόφο που βρίσκεται νότια από το χωριό, εξυπηρετούσε διπλό σκοπό.
Ανάμεσα στο Λουτρό Σφακίων και τη διάσημη παραλία Γλυκά Νερά συναντάμε το ασβεστοβαμμένο ξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού, με μεγάλα τραπέζια που μαρτρούν ότι εδώ γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 14 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο. Στο σημείο του ναού υπήρξε μικρό φρούριο.
Ο Κούλες των Ματάλων βρίσκεται στο ύψωμα Καστρί πάνω από την παραλία των Ματάλων. Η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη, καθώς λίγο παρακάτω περνάει το μονοπάτι για την Κόκκινη Άμμο.
Ο Κούλες του Καλονύκτη βρίσκεται πάνω στο λόφο Αγιασμάτσι στην περιφέρεια του χωριού Καλονύκτης της επαρχίας Ρεθύμνου. Ο ευμεγέθης αυτός πύργος κτίστηκε από τους Οθωμανούς μετά τη Μεγάλη Κρητική επανάσταση του 1866, αποτελώντας τμήμα του μεγάλου δικτύου πύργων για τον έλεγχο των Κρητών επαναστατών.
Παραλίες
Φύση
Παρελθόν
Προορισμοί
Highlights
Δυτική ΚρήτηΚεντρική ΚρήτηΑνατολική Κρήτη
ΠόλειςΧανιάΠαλαιόχωραΚίσαμοςΓεωργιούποληΧώρα ΣφακίωνΛουτρόΡέθυμνοΑγία ΓαλήνηΠλακιάςΣπήλιΑνώγειαΗράκλειοΧερσόνησοςΜάλιαΜάταλαΑγία ΠελαγίαΑρχάνεςΚόκκινος ΠύργοςΆγιος ΝικόλαοςΣητείαΙεράπετραΕλούνταΜακρύγιαλοςΠαλαίκαστροΖάκροςΟροπέδιο Λασιθίου
