Γιούχτα

Ο Γιούχτας βρίσκεται δυτικά των Αρχανών, περίπου 10χλμ νότια της πόλης του Ηρακλείου. Είναι ένα μικρό μοναχικό βουνό με μέγιστο ύψος τα 811μ, το οποίο όμως κατέχει ιδιαίτερη θέση στην καρδιά των Κρητικών. Βρίσκεται σε ένα μοναδικό τοπίο τριγυρισμένο με αμπελώνες και ελαιώνες, βόρεια από τις κοιλάδες του κεντρικού Νομού Ηρακλείου, δυτικά από τις Αρχάνες και και ανατολικά από την κοιλάδα του Γιόφυρου Ποταμού. Κατά την αρχαιότητα ήταν ιερό βουνό, κυρίως επειδή η όψη του από τα βορειοδυτικά θυμίζει έντονα ανθρώπινο πρόσωπο που κοιτάει στον ουρανό. Ακόμη και σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για την ανθρωπόμορφη όψη του. Κατά το μύθο, εδώ βρισκόταν ο τάφος του Δία και μάλιστα το όνομα Γιούχτας αποτελεί παραφθορά του Λατινικού Jupiter, δηλαδή Δίας.

Οι Μινωίτες είχαν το Γιούχτα σε ιδιαίτερη θέση, καθώς ήταν το πρώτο βουνό που έβλεπαν όταν πλησίαζαν με τα καράβια τους τις ακτές της Κρήτης. Εδώ έκτισαν δύο μινωικά ιερά,, το ένα στο ψηλότερο σημείο του βουνού (Ψηλή Κορυφή) και το δεύτερο στη θέση Ανεμόσπηλια. Στο δεύτερο μάλιστα βρέθηκε ένας ανθρώπινος σκελετός, ξαπλωμένος σε βωμό με ένα μαχαίρι μπηγμένο στο κορμί του, καταπλακωμένος από την οροφή του κτιρίου. Αυτή θεωρείται και η πρώτη ένδειξη ανθρωποθυσίας κατά τη Μινωική εποχή, που μάλιστα σώθηκε στον χρόνο μάλλον επειδή το κτίριο κατέρρευσε, πιθανόν λόγω σεισμού, την ώρα της θυσίας. Επίσης υπάρχουν δύο ιερά σπήλαια, στα οποίο ανακαλύφτηκαν σημαντικά λατρευτικά αντικείμενα, το Χωστό Νερό και ο Σπήλιος του Στραβομύτη.

Ο Μινωικός πολιτισμός καταστράφηκε, αλλά η λατρεία του Γιούχτα πέρασε και στις μέρες μας. Πράγματι, σε μια από τις κορυφές του βρίσκεται ο τετράκλιτος ναός της μονής του Αφέντη Χριστού, από όπου η θέα στο Ηράκλειο είναι εκπληκτική. Το εκκλησάκι είναι κτισμένο στο χείλος ενός απότομου πανύψηλου γκρεμού. Το εκκλησάκι εορτάζει στις 6 Αυγούστου και για μια βδομάδα το βουνό φωταγωγείται και φαίνεται από το όλο το Ηράκλειο. Για να φτάσει κανείς στο εκκλησάκι μπορεί να περπατήσει στο μονοπάτι από τις Αρχάνες ή, πιο εύκολα, να ακολουθήσει τον βατό χωματόδρομο ως την κορυφή που ξεκινάει κοντά στο Βαθύπετρο. Σε απόκρημνη πλαγιά κάτω από το ναό υπάρχουν ακόμη τα ερείπια από τα Κελιά των Καλογράδων.

Η βλάστηση στο βουνό είναι χαμηλή (φρύγανα), αλλά υπάρχουν και μικρές συστάδες από κυπαρίσσια και πεύκα σε πολλά σημεία. Οι απροσπέλαστοι κατακόρυφοι γκρεμοί του Γιούχτα αποτελούν μοναδικό καταφύγιο για γύπες. Μάλιστα, στο βιβλίο του Ενετού Buondelmonti για την περιγραφή της Νήσου Κρήτης (1418), υπάρχει μια αναφορά σε μια ιστορία που εκτυλίχθηκε στο Γιούχτα, την οποία αξίζει να αναφέρουμε. Όταν ο περιηγητής επισκέφτηκε τις Αρχάνες, διάσημες για το κρασί τους, αποφάσισε να ανέβει στο ιερό βουνό και να δει την κορυφή. Εκεί είδε δύο παιδιά που κυνηγούσαν αετόπουλα. Το ένα παιδί κρατούσε ένα σκοινί και κατέβαζε τον φίλο του στον κατακόρυφο γκρεμό για να φτάσει την φωλιά ενός αετού. Ξαφνικά η μάνα του νεοσσού πλησίασε και γράπωσε το αγόρι, αιωρώντας το στον γκρεμό. Όλοι ήταν μάρτυρες ενός συγκλονιστικού θαύματος, όταν η μητέρα πέταξε ψηλά και με ασφάλεια μετέφερε το κατατρομαγμένο παιδί σε ένα κοντινό σημείο, όπου και το άφησε τρυφερά. Η συγκλονιστική αυτή ιστορία φαίνεται πολύ τραβηγμένη, ίσως να είναι εμπνευσμένη από υπερβολικές αφηγήσεις ντόπιων, αλλά δεν αποκλείεται και να είναι αληθινή.