Σπήλαιο Ατζιγγανόσπηλιος
Ο Ατζιγκανόσπηλιος βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το χωριό Αδριανός (10 λεπτά), στη θέση Νοτικό Χλαμπούτι στις Κουκίστρες. Απέχει 25χλμ περίπου από τον Άγιο Νικόλαο και ανήκει στην κοινότητα των Ζενίων, την οποία συναντούμε κατά την άνοδο μας προς το Οροπέδιο Λασιθίου από τη Νεάπολη. Το σπήλαιο έχει τρεις εισόδους, η μία εκ των οποίων είναι βαραθρώδης. Μετά την επιβλητική κεντρική είσοδο ύψους 4μ. και πλάτους βάσης 4μ., ακολουθεί μια επιμήκης αίθουσα διαστάσεων 30μ.Χ8μ. στο τέλος της οποίας, μέσω δύο στενών διόδων, οδηγούμαστε στη δεύτερη μεγάλη αίθουσα του σπηλαίου διαστάσεων 24Χ16μ. Στα νότια αυτής της αίθουσας, που παρουσιάζει αναπτυγμένο διάκοσμο, βρίσκεται βάραθρο 17μ. ενώ και το βόρειο τμήμα της αίθουσας, πολύ χαμηλότερο και λιγότερο διακοσμημένο, οδηγεί επίσης σε βάραθρο βάθους 13μ.
Και τα δύο αυτά βάραθρα οδηγούν στην τρίτη αίθουσα του σπηλαίου, της οποίας το δάπεδο είναι καλυμμένο από πέτρες και ογκόλιθους που έχουν πέσει από την οροφή. Προς νότο αυτού του επιπέδου διανοίγεται η τελευταία αίθουσα μήκους 16μ. και πλάτους 8μ. Το δάπεδο της αίθουσας αυτής είναι καλυμμένο από μεγάλη ποσότητα αποσυντιθέμενου γκουανό (κόπρανα νυχτερίδων). Το σπήλαιο έχει αρκετά πλούσιο διάκοσμο, ο οποίος όμως έχει υποστεί φθορές και βανδαλισμούς. Σε έναν από τους μικρούς θαλάμους βρέθηκαν ανθρώπινα οστά και όστρακα. Φαίνεται ότι το σπήλαιο κάποτε στην αρχαιότητα εξυπηρετούσε ανθρώπινες ή ταφικές ανάγκες, ειδικά κατά την Σκοτεινή Περίοδο που υπήρχε υστερομινωικός οικισμός πάνω στο λόφο Κάστελος του Αδριανού.
