Ναός Αφέντη Χριστού στο Παντέλι Χανδρά
Ο ναός του Σωτήρα Χριστού βρίσκεται στην καταπράσινη τοποθεσία Μέσα Παντέλι ή Πάνω Παντέλι, στην περιφέρεια του χωριού Χανδράς Σητείας, και είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος (6 Αυγούστου). Ο ναός χρονολογείται στον 14ο αιώνα και είναι αρκετά μεγάλος σε σχέση με άλλους σύγχρονους του ναούς στην επαρχία Σητείας.
Στο σημείο αυτό πιστεύεται ότι υπήρξε μικρό μοναστήρι, καθώς υπάρχουν μερικά ίχνη κτισμάτων γύρω από το ναό. Σε αυτό συνηγορεί και η ύπαρξη πηγής νερού που τροφοδοτεί τον ποταμό Παντελή, ο οποίος εκβάλει στην παραλία της Σητείας, και βοήθησε τη διαβίωση των μοναχών και στη συντήρηση καλλιεργειών. Σήμερα έχει διαμορφωθεί όμορφα ο εξωτερικός χώρος με παγκάκια, κρήνη, ψησταριές κλπ με χορηγία της οικογένειας του Γιώργου Ανυψητάκη.
Αυτό όμως που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι οι εξαιρετικής ποιότητας τοιχογραφίες που σώζονται στο εσωτερικό του ναού και χρονολογούνται στα μέσα του 15ου αιώνα. Το εικονογραφικό πρόγραμμα περιλαμβάνει σκηνές από το Δωδεκάορτο, τον κύκλο των Παθών και σκηνές από τη Γένεση της Παλαιάς Διαθήκης. Ο ιδιαίτερα αναπτυγμένος κύκλος των Παθών έχει 18 σκηνές, από τις οποίες οι δύο είναι εξαιρετικά σπάνιες στην Κρήτη (Επιστροφή των τριάντα αργυρίων στους Αρχιερείς και Απαγχονισμός του Ιούδα).
Ιδιαίτερης μνείας χρήζει και ο μεγάλος κύκλος των Πρωτόπλαστων Αδάμ και Εύας, θέμα που συναντάται μόνο σε 4 ακόμη Βυζαντινούς ναούς στο νησί. Μόνο ο κύκλος των Πρωτόπλαστων περιλαμβάνει 11 σκηνές, ξεκινώντας από τη Δημιουργία του Κόσμου και των Πρωτόπλαστων και τελειώνοντας με την Έξωση από τον Παράδεισο.
Φωτογραφίες: Νικόλαος Κοκκινάκης
