Ναός Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στην Παλιανή
Έξω από τον περίβολο της Μονής Παλιανής στο Βενεράτο βρίσκεται ο κοιμητηριακός ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Ο μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός τοιχογραφήθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από το ζωγράφο Γεώργιο, ο οποίος σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή πάνω από την πρόθεση ζητά από τον ιερέα να τον μνημονεύει κατά τη διάρκεια των ακολουθιών. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος διασώζεται πολύ αποσπασματικά στον κυρίως ναό, όπου διακρίνονται σκηνές του ευαγγελικού κύκλου, ενώ καλύτερα διακρίνεται μέσα στο ιερό.
Στην αψίδα εικονίζεται η Δέηση, στην οποία τον Πρόδρομο έχει αντικαταστήσει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, στη βόρεια πλευρά της καμάρας η Πεντηκοστή και η Ανάληψη, ενώ στη νότια η Γέννηση και η Υπαπαντή. Ιδιαίτερα σημαντικές θεωρούνται οι δύο σκηνές στο χαμηλό τμήμα του θόλου του νότιου τοίχου, οι οποίες προέρχονται από τον κύκλο του ευαγγελιστή Ιωάννη, έναν κύκλο σπάνιο στο βυζαντινό κόσμο που διασώζεται σε ελάχιστες εκκλησίες της Κρήτης (στην Παλιανή και στους οικισμούς Μαργαρίτες, Καλογέρου Ρεθύμνου και Σελλί Ρεθύμνου). Αριστερά εικονίζεται ο Ιωάννης να υπαγορεύει στο μαθητή Πρόχορο το ευαγγέλιο και αριστερά, όπως αναγράφει η σχετική επιγραφή, ο Ιωάννης γκρεμίζει τα είδωλα του ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
Πηγή: Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης, Φιλοξενία, 2011
