Μονή Πρέβελη
Η Μονή του Πρέβελη ή του «Μεγάλου Ποταμού» βρίσκεται σε απόσταση 37χλμ νότια του Ρεθύμνου, σε μια πανέμορφη φυσική τοποθεσία στις δυτικές πλαγιές του Μεγάλου Ποταμού (του Κουρταλιώτικου φαραγγιού) και του φοινικοδάσους της Λίμνης . Περιλαμβάνει δύο ξεχωριστά συγκροτήματα που βρίσκονται σε απόσταση 1.7χλμ μεταξύ τους, την Κάτω Μονή του Προδρόμου στην ενδοχώρα και την παραθαλάσσια Πίσω Μονή του Θεολόγου. Μικρότερα μετόχια βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή, όπως η Αγία Φωτεινή, η Παναγία η Ξερορίτισσα, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Άγιος Γεώργιος στο Ξυλομαχαίρι.
Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία κτίσεως της μονής, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρχε ήδη ένα μικρό μοναστήρι τον 10ο αιώνα στην Κάτω Μονή. Σύμφωνα με την παράδοση το όνομά οφείλεται σε κάποιον φονιά του 17ου αιώνα από τα Πρεβελιανά του Ηρακλείου που εγκαταστάθηκε σε παλαιότερο μοναστήρι του 16ου αιώνα. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι το μοναστήρι παίρνει το όνομα του από τον Ακάκιο Πρέβελη, που υπήρξε ανακαινιστής του μοναστηριού το 1670 και απόγονος της μεγάλης οικογένειας των Καλλέργηδων που μεσουρανούσε στην Κρήτη κατά την Ενετοκρατία.
Η μονή Πρέβελη έχει συνδέσει το όνομα της με την συμμετοχή των μοναχών της στους εκάστοτε απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης, γεγονός που το πλήρωσε πολύ ακριβά πολλές φορές με καταστροφές. Μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Κρήτης ήταν κι ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός (1803-1823). Ο Μελχισεδέκ μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και οργάνωσε πρώτος την επανάσταση του 1821 στην Κρήτη. Έπαιρνε κι ο ίδιος μέρος στις μάχες και σκοτώθηκε ηρωικά το 1823 σε μάχη στο Πολεμάρχι Κισάμου.
Κατά τη Γερμανική κατοχή, με τεράστιο κίνδυνο των μοναχών, στη μονή βρήκαν φιλοξενία σύμμαχοι που πολέμησαν στη Μάχη της Κρήτης και βρήκαν διεξοδο διαφυγής προς τη Μέση Ανατολή. Μάλιστα, κοντά στο Perth της Αυστραλίας υπάρχει τουριστικό χωριό και μοναστήρι με το όνομα Πρέβελη (Prevelly), αφιερωμένο από τον επιζήσαντα και εσαεί ευγνώμονα βετεράνο Αυστραλό στρατιώτη Geoffrey Edwards! Σήμερα το μοναστήρι αναστηλώνεται συνεχώς και γνωρίζει ανάπτυξη σε τομείς της βιολογικής γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της μελισσοκομίας.
Πίσω Μονή του Θεολόγου
Η Πίσω Μονή του Θεολόγου αποτελεί το κεντρικό συγκρότημα και λειτουργεί ως ανδρικό μοναστήρι. Είναι κτισμένη στο πετρώδες φρύδι του υψώματος Μεσοκορφή σε υψόμετρο 170μ και έχει ανεμπόδιστη θέα στη θάλασσα. Οι πτέρυγες του συγκροτήματος είναι κτισμένες σε σχήμα Π και στο κέντρο τους υπάρχει ο δίκλιτος ναός της μονής με το υπέροχο τέμπλο, αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο (εορτάζει 8 Μαϊου) και στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου (25η Μαρτίου). Ο ναός αυτός αντικατέστησε το 1840 παλαιότερο και κτίστηκε σύμφωνα με την τοπική λαϊκή αρχιτεκτονική. Γύρω από τον ναό υπάρχουν τα κτίσματα του μοναστηριού που χρονολογούνται στον 18ο και 19ο αιώνα, όπως το νεοκλασικό κτίριο του ηγουμενείου με την τράπεζα και τα μαγειρεία, το φουρνόσπιτο, το σκευοφυλάκιο, η πλούσια βιβλιοθήκη, το τυροκέλι, το κηροκέλι, τα κελιά των μοναχών, το κοιμητήριο και άλλοι χώροι.
Η μονή Πρέβελη αποτέλεσε σπουδαίο μεταβυζαντινό κέντρο της εκκλησιαστικής τέχνης, ενώ σημαντική θεωρείται και η συμβολή της στην ανάπτυξη της παιδείας με την ίδρυση και συντήρηση της Σχολής Αγίου Πνεύματος στον Κισσό. Πολλά από τα ιερά κειμήλια (ιερά σκεύη, σταυροί, άμφια, ευαγγέλια) και εικόνες εκτίθενται σε ένα καλαίσθητο εκκλησιαστικό μουσείο. Σώζεται μεγάλος αριθμός εικόνων (16ος–20ος αιώνας) από την Πίσω Μονή, την Κάτω Μονή και τα διάφορα μετόχια του μοναστηριού. Η συλλογή των εικόνων περιλαμβάνει έργα από την εποχή της Κρητικής Σχολής Αγιογραφίας (17ος αιώνας) ως και τον 19ο αιώνα, όπως οι εικόνες του Μιχαήλ Πρέβελη, του μοναχού Αθανάσιου, του ιερέως Εμμανουήλ, του Αντωνίου Βιβυλάκη και του Μιχαήλ Σταθάκη. Οι εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου, αλλά κι άλλων ναών της περιοχής, αγιογραφήθηκαν το 1841 από το Σαντορινιό Μερκούριο Σιγάλα.
Η μονή Πρέβελη είναι γνωστή και για τον Τίμιο Σταυρό που βρίσκεται στο ναό της, αφιέρωμα του ηγουμένου Ευφραίμ Πρέβελη, ο οποίος θεωρείται θαυματουργός, ειδικά για τις παθήσεις των ματιών. Ο σταυρός φέρει κομμάτι Τιμίου Ξύλου στη βάση του και προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με την παράδοση, κατά τη μάχη στις Αμουργέλες Ηρακλείου (1823), ο σταυρός έπεσε στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι τον πούλησαν σε Γενοβέζους πειρατές. Όταν το Νοέμβριο του ίδιου έτους παρέπλεαν κοντά στη Λίμνη του Πρέβελη, το πλοίο σταμάτησε απότομα παρά τον ούριο άνεμο. Για τρεις μέρες, το πλοίο δεν μπορούσε να συνεχίσει την πορεία του, παρά μόνον όταν παρέδωσαν το σταυρό στους μοναχούς. Επίσης, όταν οι ναζί αιχμαλώτισαν τους μοναχούς το 1941, άρπαξαν και το σταυρό. Ωστόσο, τον επέστρεψαν την παραμονή της εορτής του, όταν το αεροπλάνο που είχε φυλαχθεί δε μπόρεσε να απογειωθεί για τη Γερμανία. Μόλις οι Γερμανοί παρέδωσαν τον Τίμιο Σταυρό στην αστυνομική διεύθυνση των Χανίων, το αεροπλάνο πέταξε κανονικά.
Κάτω Μονή του Προδρόμου
Το πρώτο συγκρότημα, το οποίο συναντάει ο επισκέπτης πρώτο ερχόμενος από το Ρέθυμνο, είναι η Κάτω Μονή του Προδρόμου. Βρίσκεται κοντά στο Μεγάλο Ποταμό και την καμαρωτή γέφυρα της περιοχής. Είναι ένα ακανόνιστο σύνολο κτιρίων του 18ου και 19ου αιώνα με μια κεντρική αυλή στο κέντρο της οποίας βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ενώ τριγύρω υπάρχουν η τράπεζα, το μαγειρείο, το ηγουμενείο, τα κελιά, διάφορα εργαστήρια, ελαιοτριβείο, αποθήκες, κ.α. Το παλαιότερο κτίσμα της είναι οι θολωτοί στάβλοι του 1795.
Το συγκρότημα βρίσκεται στο κέντρο μεγάλης αγροτικής περιουσίας και χρησιμοποιήθηκε παλαιότερα σχεδόν όλο το χρόνο, καθώς οι τριγύρω εκτάσεις ήταν ιδανικές για καλλιέργεια και κτηνοτροφία. Ωστόσο εγκαταλείφθηκε, καθώς καταστράφηκε και λεηλατήθηκε επανειλημμένα από τους διάφορους κατακτητές. Τα τελευταία χρόνια το συγκρότημα αναστηλώνεται συνεχώς, αναδεικνύοντας με καλαίσθητο τρόπο τον αγροτικό του χαρακτήρα.
Χρονολογία
- 10ος – 11ος αιώνας: Ιδρύεται μοναστήρι στην Κάτω Μονή
- 16ος αιώνας: Ιδρύεται η Πίσω Μονή.
- 1646: Οι Τούρκοι καταστρέφουν το μοναστήρι της Κάτω Μονής.
- 1670: Ο μοναχός Ακάκιος Πρέβελης εγκαθίστανται στη μονή και την αναστηλώνει. Το ερείπιο του κελιού του σώζεται και ονομάζεται «Σπίτι του Πρέβελη»
- 17ος αιώνας: Σε έγγραφο της εποχής, η μονή ονομάζεται «Μονή του Μεγάλου Ποταμού».
- 1701: Κτίζεται η κρήνη της Πίσω μονής, όπως μαρτυράει η επιγραφή της. Προστίθεται το κλίτος του Ευαγγελισμού
- 1770: Κατά την επανάσταση του 1770, το μοναστήρι καταστρέφεται από τους Τούρκους
- 1789: Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ ανακηρύσσει τη μονή ως Σταυροπηγιακή (δηλαδή άμεσα υπαγμένη στο Πατριαρχείο).
- 1810: Σεισμός προκαλεί σημαντικές ζημιές στη μονή.
- 1814-16: Εκτελούνται εργασίες αποκατάστασης των ζημιών από το σεισμό.
- 24 Μαΐου 1821: Ο ηγούμενος της μονής Μελχισεδέκ Τσουδερός υψώνει πρώτος τη σημαία της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη κοντά στο Ροδάκινο.
- 5 Φεβρουαρίου 1823: Σκοτώνεται ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός σε μάχη με τους Τούρκους, στο Πολεμάρχι Κισάμου. Αργότερα, ο Ψαροσμαήλης επιδράμει εναντίον της μονής και την καταστρέφει.
- 1823: Ο νέος ηγούμενος Νείλος Μοσχοβίτης ξεκινάει την ανακαίνιση της Πίσω Μονής.
- 1831: Ο Νείλος Μοσχοβίτης αναδιοργανώνει το παλιό σχολείο και τη σχολή του Αγίου Πνεύματος στο μοναστήρι του Αγίου Πνεύματος.
- 1835: Ο ηγούμενος ιδρύει το σημερινό δίκλιτο ναό στη θέση προϋπάρχοντος
- 1841: Ο αγιογράφος Μερκούριος Σιγάλας από τη Σαντορίνη φιλοτεχνεί τις εικόνες της Κάτω Μονής, που εκτίθενται σήμερα στην Πίσω Μονή.
- 1850: Η μονή αναλαμβάνει το κτίσιμο της υπέροχης καμαρωτής γέφυρας του Μεγάλου Ποταμού
- 1852: Η μονή αναλαμβάνει το κτίσιμο της κοντινής γέφυρας του Μπουρτζούκου.
- 1866: Η μονή προσφέρει καταφύγιο στους επαναστάτες, ενώ 14 μοναχοί συμμετέχουν στον ένοπλο αγώνα.
- 1867: Η μονή καταστρέφεται ολοκληρωτικά από τους στρατιώτες του Ρεσίτ Πασά.
- 1897: Ξεκινάει η ανοικοδόμηση του μοναστηριού.
- 1900: Κτίζεται το σημερινό ηγουμενείο της Πίσω Μονής και το παλαιότερο μετατρέπεται σε ξενώνα.
- 1911: Η Πίσω μονή ανακαινίζεται.
- 1941: Μετά τη Μάχη της Κρήτης και την εδραίωση της Γερμανικής Κατοχής, στο μοναστήρι συγκεντρώνονται περισσότεροι από 5000 στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων, έως ότου φτάσουν υποβρύχια στην Πρέβελη για να τους φυγαδεύσουν στην Αφρική.
- 25 Αυγούστου 1941: Οι Γερμανοί καταστρέφουν τη μονή και πολλοί μοναχοί οδηγούνται στις Φυλακές των Χανίων. Αρπάζουν τον Τίμιο Σταυρό της Μονής.
- 13 Σεπτεμβρίου 1941: Το αεροπλάνο που μεταφέρει το Τίμιο Σταυρό στη Γερμανία δεν μπορεί να απογειωθεί μυστηριωδώς. Οι Γερμανοί παραδίδουν το σταυρό στην αστυνομία και το αεροπλάνο μπορεί να πετάξει.
- 1943: Οι μοναχοί επιστρέφουν και το μοναστήρι επανέρχεται.
- 1970: Εγκαταλείπεται το Κάτω Μοναστήρι
- 1980: Άγνωστοι βεβηλώνουν το Κάτω Μοναστήρι. Οι μορφές των Αγίων αντικαθίστανται από ζωγραφιές και συνθήματα για τα ναρκωτικά!
- 1979: Ο βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Geoffrey Edwards ιδρύει την μονή του Αγίου Ιωάννη του Πρέβελη στην νοτιοδυτική Αυστραλία από ευγνωμοσύνη για την φιλοξενία των μοναχών της μετά τη Μάχη της Κρήτης.
- 2001: Θεμελιώνεται το Διεθνές Μνημείο αφιερωμένο στην Αντίσταση του Κρητικού Λαού και στην Ειρήνη που βρίσκεται σε πανοραμική τοποθεσία κοντά στην Πίσω Μονή
- 2010: Μεγάλη πυρκαγιά κατακαίει το πανέμορφο φοινικόδασος του Πρέβελη και η μονή απειλείται από τη φωτιά.
What is near me?
