Αρχαία Νάξος στην Οξά
Σε μια μαγευτική τοποθεσία πάνω στο Όρος Οξά, με απεριόριστη θέα στη λιμνοθάλασσα της Ελούντας, ήταν κτισμένη μια καλά οχυρωμένη πολιτεία που ταυτίζεται με την Αρχαία Νάξο. Ίσως λειτούργησε ως ακρόπολη της Ολούντος. Ακόμη μπορούμε να δούμε το τείχος και μερικές από τις πολλές δεξαμενές της πόλης, που σύμφωνα με τις αναφορές ξεπερνούσαν τις 100! Εδώ έχουν εντοπιστεί σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα και νομίσματα με το Διόνυσο.
Κατά μια εκδοχή, στην Αρχαία Νάξο, Ναξία ή Ταλλαίον λατρευόταν ο Ταλλαίος Ζευς, δηλαδή ο Δίας του Ήλιου. Προς τιμή του πραγματοποιούνταν οι Ταλαιδίτες Αγώνες. Κατά μια άλλη εκδοχή, η αρχαία Νάξος στην Οξά οφείλει το όνομα της στον ιδρυτής της, το Όαξο, Αξό ή Νάξο. Ο Νάξος ήταν γιος του Απόλλωνα και της κόρης του Μίνωα, Ακακκαλίδας. Μάλιστα συνδέεται και με τη ίδρυση της Αξού (Μυλοποτάμου) και της Κυκλαδικής Νάξου.
Απέναντι υπάρχουν λατομεία ακονόπετρας (ναξία λίθος), που κατά σύμπτωση υπάρχουν και στο γνωστό νησί της Νάξου στις Κυκλάδες. Επίσης, στο νησί των Κυκλάδων, το μεγαλύτερο όρος ονομάζεται Οξ(ι)ά, ενώ έχουν εντοπιστεί νομίσματα με τον Απόλλωνα, ενώ λατρευόταν και ο Δίας. Όλα αυτά συντείνουν ότι υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές περιοχές, της Νάξου των Κυκλάδων και της αρχαίας Νάξου.
