Αρχαία Αξός
Η Αρχαία Αξός ήταν κτισμένη στο λόφο νοτιοανατολικά του σύγχρονου χωριού της Αξού Μυλοποτάμου και θεωρείται μια από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Κρήτης. Η περιοχή κατοικήθηκε ήδη από τα Προμινωικά, αλλά η πόλη έφτασε στην ακμή της κατά την αρχαϊκή περίοδο. Κατά μια εκδοχή, η Αξός οφείλει το όνομα της στον ιδρυτή της, Όαξο, Αξό ή Νάξο. Ο Νάξος ήταν γιος του Απόλλωνα και της κόρης του Μίνωα, Ακακκαλίδας. Μάλιστα συνδέεται και με τη ίδρυση της Αρχαίας Νάξου στο όρος Οξά του Άνω Μιραμπέλου και του Κυκλαδίτικου νησιού της Νάξου.
Στην Αξό έχει βρεθεί αρχαϊκή επιγραφή με βουστροφηδόν γραφή και αναφέρεται σε μια σύμβαση μεταξύ τεχνιτών, που αποτελεί μια συλλογική σύμβαση εργασίας της εποχής! Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1899 από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή και τότε αποκαλύφθηκε ιερό αφιερωμένο στην Αφροδίτη, με πλήθος πήλινων ειδωλίων και χάλκινων αντικειμένων. Αργότερα, κοντά στην ακρόπολη, αποκαλύφθηκε τμήμα του ελληνιστικού οικισμού, ενώ νοτιοδυτικά έχουν βρεθεί ελληνορωμαϊκοί τάφοι σε λάκκους, κεραμοσκεπείς και σε εσοχές βράχων.
Στην Αξό υπάρχει διαμορφωμένος αρχαιολογικός περίπατος στην ακρόπολη και στη θέση Ελληνόσπιτα, όπου υπάρχει το μεγάλο νεκροταφείο της περιοχής.
