Παρελθόν

Στην ανατολική άκρη της μεγάλης παραλίας του Βαθειανού Κάμπου (Άγιοι Θεόδωροι) υπάρχει μια βραχώδης χερσόνησος, όπου μπορούμε ακόμη και σήμερα να διακρίνουμε το λαξευμένο βράχο που φιλοξένησε ένα μεγάλο ναυπηγείο κατασκευής πλοίων στη Μινωική Κρήτη.

Εδώ υπάρχουν τα ερείπια μιας ενετικής βίλας του 16ου ή 17ου αιώνα που ονομάζεται Rotonda λόγω του κυκλικού σχήματος της. Πιστεύεται ότι είχε σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως εξοχική κατοικία του Δόγη.

Στο ακρωτήριο Σούδα, δίπλα στο εικονοστάσι στην παραλία της Αγίας Πελαγίας και ακριβώς από πάνω του σήμερα βλέπουμε μερικά ίχνη από ανασκαφές που έγιναν στο χώρο από τον Στυλιανό Αλεξίου. Στο σημείο αυτό εντοπίστηκε το σημαντικότερο αρχαιολογικό εύρημα της περιοχής που είναι το Πρυτανείο-Ανδρείο της ελληνιστικής πόλης Απολλωνία.

Το μικρό αρχαίο Αφροδίσιον ιερό βρίσκεται κοντά στον οικισμό Λενικά και χρονολογείται στον 10πΧ αιώνα. Στην ίδια θέση ιδρύθηκε τον 2ο π.Χ. αιώνα μεγάλος δίχωρος ναός του Άρεως και της Αφροδίτης, όπως μαρτυρούν επιγραφές που βρέθηκαν εδώ.

Ο Ξωπατέρας ή Ξώπαπας (Ιωάννης Μαρκάκης από τα Μανουσιανά) υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες επαναστατικές φυσιογνωμίες της Κρήτης. Η ύπαρξη του συνδέθηκε στενά με την μονή Οδηγήτριας, κοντά στον Σίβα Μεσαράς.

Σε μια απόκρημνη κορυφή, φυσικά οχυρή, κοντά στο Καλό Χωριό, βρίσκονται τα ερείπια του Υστερομινωικού οικισμού Βρόκαστρο (ή Βρώκαστρο). Ανήκει κι αυτός στους δεκάδες οικισμούς της σκοτεινότερης περιόδου της Κρήτης, μετά την καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού (1200-800πΧ), που κτίστηκαν στις πλέον αφιλόξενες και δύσκολα προσβάσιμες κορυφές των Κρητικών βουνών.

Ιδρύθηκε το 1974 και στεγάζεται σε βενετσιάνικο κτήριο του 17ου αιώνα. Αποτελεί ένα θαυμάσιο δείγμα αστικής κατοικίας της τελευταίας φάσης της Βενετοκρατίας στην Κρήτη, σε ρυθμό αναγεννησιακό.

Το φρούριο Λιόπετρο βρισκόταν στη θέση Φατσή, κοντά στο χωριό Χαμέζι Σητείας. Πιστεύεται ότι ήταν κτισμένο στα ερείπια παλαιότερου φρουρίου, του οποίου σώζεται η δεξαμενή.