Νεραϊδόσπηλιος στο Αστρίτσι
Ένας από τους πολλούς Νεραϊδόσπηλιους της Κρήτης και ίσως ο πιο όμορφος βρίσκεται στο χωριό Αστρίτσι Ηρακλείου. Την ονομασία του την πήρε από τη λαϊκή παράδοση της ύπαρξης νεράιδας που ζούσε μέσα στη σπηλιά και μάγευε όποιον περαστικό τύχαινε να σταματήσει μπροστά της τη νύχτα και να ακούσει το τραγούδι της. Ο μαγεμένος πλέον οδοιπόρος παρασυρόταν στο χορό της Νεράιδας η οποία του έκλεβε τη μιλιά. Τα ξημερώματα η μουσική σταματούσε και μαζί της σταματούσε να κτυπά και η καρδιά του άτυχου θύματος της νεράιδας.
Ο Νεραϊδόσπηλιος του Αστριτσίου βρίσκεται στην καταπράσινη λαγκαδιά της Κάτω Βρύσης λίγο πιο κάτω από το σπηλαιώδη ναό του Αγίου Ιωάννη. Η λαγκαδιά αυτή είναι από τις πιο πράσινες όλου του Ηρακλείου με πλατάνια, δρύες και κυπαρίσσια αλλά και με περβόλια με οπωροφόρα δέντρα. Η παρουσία του νερού ήταν πάντοτε καταλυτική στην περιοχή και υπήρχαν τρεις σημαντικές πηγές που από την αρχαιότητα ήταν ιερές. Οι πηγές αυτές ήταν οι πηγές που σχημάτιζαν τον ιερό ποταμό Τρίτωνα των αρχαίων που είναι παραπόταμος του σημερινού ποταμού Καρτερού. Η πρώτη πηγή στην αρχή της λαγκαδιάς είναι η περίφημη Κάτω Βρύση του Αστριτσίου με πολύ μεγάλη παροχή νερού από όπου για αιώνες οι κάτοικοι του χωριού έπαιρναν νερό.
Μερικά μέτρα πιο κάτω συναντάμε τη δεύτερη πηγή στην έξοδο ακριβώς του Νεραϊδόσπηλιου, την Νεραϊδόβρυση, ενώ παρακάτω στην έξοδο της λαγκαδιάς συναντάμε την τρίτη πηγή η οποία σήμερα έχει εξαφανιστεί επειδή ακριβώς στο σημείο που πήγαζε το νερό έγινε γεώτρηση που άντλησε το νερό της για άρδευση. Στο Νεραϊδόσπηλιο μας οδηγεί σύντομος χωματόδρομος από την Κάτω Βρύση. Το αρκετά μεγάλο άνοιγμα του σπηλαίου που ανοίγεται στο λευκό μαλακό ασβεστόλιθο είναι εντυπωσιακό και παρά το μεγάλο μέγεθός του το κρύβει σχεδόν η πυκνή βλάστηση.
Το ύψος της σπηλιάς είναι 4 μέτρα και το πλάτος της 7 μέτρα. Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχουν εμφανείς ανθρώπινες παρεμβάσεις και λαξεύσεις ενώ υπάρχει μια πέτρινη τράπεζα κι ένα κοίλωμα στο δάπεδο σαν κρύπτη και υπήρξε με βεβαιότητα λατρευτικό σπήλαιο κατά τους αρχαίους χρόνους. Στο χώρο μέσα κι έξω από το σπήλαιο έχουν βρεθεί διάφορα αγγεία και άλλα λατρευτικά ευρήματα. Σύμφωνα με τη μυθολογία στον ποταμό Τρίτωνα γεννήθηκε η Θεά Αθηνά η Τριτογένεια και αυτό οδήγησε πολλούς αρχαιολόγους να εικάζουν ότι ο Νεραϊδόσπηλιος που πάντοτε είχε ιδιαίτερη βαρύτητα στη ντόπια παράδοση υπήρξε ιερό της θεάς Αθηνάς Τριτογένειας. Σήμερα το νερό που πηγάζει στην έξοδο του σπηλαίου οδηγείται μέσα από περβόλια με πορτοκαλιές σε μια μικρή λιμνούλα όπου υπάρχουν αρκετές πάπιες κι έχει δημιουργηθεί τόπος αναψυχής.
Πηγή Χριστόφορος Χειλαδάκης
