Σητεία

Στην πλαγιά του λόφου λίγο πριν το φοινικόδασος στο Βάι Σητείας βρίσκεται χτισμένο σε αμφιθεατρική θέση το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Ο Άγιος Ιωάννης αποτελεί αρχιτεκτονικά τυπικό δείγμα ναού της ανατολικής Κρήτης είναι μονόχωρος και αρκετά παλιός. Αποτελεί κτήμα της κοντινής Μονής Τοπλού. Από το σημείο που βρίσκεται χτισμένος ο ναός η θέα προς το φοινικόδασος αλλά και στην ευρύτερη κοιλάδα που αποτελεί την συνέχειά του είναι μοναδική.

Ο Ναός της Παναγίας στις Λιθίνες Σητείας βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Αποτελείται από τον αρχικό Βυζαντινό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, που περιέργως τιμάται στο Γενέσιο της Θεοτόκου, στον οποίο προστέθηκαν στα μέσα του 20ου αιώνα δύο ακόμη κλίτη.

Η μικρή μονή της Παναγίας στη Λυγιά βρίσκεται σε δασική περιοχή κοντά στο Σταυροχώρι Σητείας. Στο σημείο οδηγούν διάφοροι χωματόδρομοι, με τον πιο βατό (μήκους 5.2 χλμ) να ξεκινάει από την εκκλησία του Αγίου Φανουρίου στο δρόμο που ενώνει τον Κουτσουρά με το Σταυροχώρι.

Ο μικρός οικισμός της Κάτω Επισκοπής Σητείας υπήρξε πιθανότατα έδρα της Επισκοπής Σητείας κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο. Στο νεκροταφείο του χωριού βρίσκεται ο ναός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, ο οποίος αποτελεί μετασκευασμένο λουτρό του 11ου αιώνα, πιθανώς της επισκοπικής κατοικίας που βρισκόταν απέναντι.

Η μονή της Παναγίας του Καλού Νερού λειτούργησε πιθανώς για πρώτη φορά τον 15ο αιώνα δίπλα στη σημαντική πηγή νερού της περιοχής και λειτούργησε πιθανά ως το κέντρο συγκέντρωσης για τους ερημίτες που αποσύρονταν στα πολλά σπήλαια τριγύρω.

Ο μεγαλοπρεπής τρίκλιτος Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στα Μέσα Μουλιανά βρίσκεται στο άκρο του χωριού και αποτελεί το αποτέλεσμα διαδοχικών παρεμβάσεων στον αρχικό μεσοβυζαντινό μονόκλιτο ναό με τρούλο.

Ο τρίκλιτος ναός της Παναγίας βρίσκεται στο κέντρο του χωριού Επάνω Επισκοπή Σητείας και είναι αφιερωμένος στη Γέννηση της Θεοτόκου, στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και τον Άγιο Γεώργιο. Ο ναός υπήρξε έδρα της Επισκοπής Σητείας κατά τη Βυζαντινή Περίοδο και του Λατίνου Επισκόπου κατά την Ενετοκρατία.

Στο κεντρικότερο σημείο του γραφικού χωριού Λιθίνες της επαρχίας Σητείας βρίσκεται το Παλιό Σχολείο, που σήμερα λειτουργεί ως πνευματικό κέντρο. Λίγα μόλις μέτρα παραπέρα συναντάμε τον Βυζαντινό ναό του Αγίου Αθανασίου, που χρονολογείται στον 15ο αιώνα, αλλά δε διασώζει τοιχογραφίες.