Μονή της Παναγίας Αρμού στις Μάλες Ιεράπετρας
Η μονή της Παναγίας Αρμού βρίσκεται στη θέση Αρμός, 5χλμ νοτιοανατολικά από τις Μάλες Ιεράπετρας, πολύ κοντά στη μονή Εξακουστής. Η περιοχή που ήταν κτισμένη η μονή είναι καταπράσινη και έχει πανοραμική θέα στα πευκοδάση του Σελάκανου και των Μαλλών. Το μοναστήρι ήταν από τα ιστορικότερα και παλαιότερα στην Κρήτη, αλλά πλέον είναι ερειπωμένο και το μόνο που σώζεται είναι καθολικό που είναι αφιερωμένο στο Γενέθλιο της Θεοτόκου. Το καθολικό της Παναγίας είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός με πανέμορφο τέμπλο του 1869.
Λέγεται ότι στη θέση της σημερινής εκκλησίας βρισκόταν η Επισκοπή Ιεράς, στην οποία έμειναν και ετάφησαν 7 επίσκοποι κατά το 2ο αιώνα μ.Χ. Πράγματι, η ακμή της μονής πιθανολογείται ότι ανάγεται στους πρώτους αποστολικούς χρόνους (1ο-2ος μ.Χ. αιώνας). Το σημερινό καθολικό κτίστηκε κατά την Ενετοκρατία. Η μονή κατά την Τουρκοκρατία χρησιμοποιήθηκε ως μόνιμη ή θερινή κατοικία Επισκόπων, ενώ η επισκοπή φαίνεται ότι είχε μεταφερθεί στο γειτονικό Άγιο Γεώργιο στη Λούτρα.
Χρονολόγιο
- 1ος-2ος αιώνας: Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύεται η Επισκοπή Ιεράς στη θέση Αρμός.
- 17ος αιώνας: Κτίζεται το καθολικό της μονής και ιδρύεται το μοναστήρι της Παναγίας Αρμού.
- 1860: Η Μονή Αρμού προσαρτάται στη Μονή Φανερωμένης.
- 1873: Οι κάτοικοι των Μαλών ζητούν από τον Αδοσίδη Πασά την παραχώρηση τμήματος των εσόδων της μονής για τη λειτουργία του αλληλοδιδακτικού σχολείου Μαλών, αλλά αυτός αρνείται.
- 1878: Κατά την επανάσταση του 1877-78 οι κάτοικοι των Μαλών καταλαμβάνουν τα κτήματα της μονής και έκτοτε διαθέτουν τα έσοδα ενοικίασης τους για τη σχολή.
- 1901: Οι μονή καταργείται και παραχωρείται στην ενορία Μαλών.
