Έκθεση Άνθρωπος και Σαμαριά
Στην καρδιά του φαραγγιού της Σαμαριάς συναντάμε το έρημο σήμερα χωριό Σαμαριά που χωρίζεται σε δύο επιμέρους τμήματα-γειτονιές, το Πάνω Χωριό και το Κάτω Χωριό. Το χωριό αυτό πλήρως απομονωμένο για αιώνες αποτελούσε ένα από τα πλέον παράδοξα μέρη που ο άνθρωπος προσπάθησε να κατοικήσει. Το ακόμα πιο παράδοξο είναι ότι σε αυτό τον μικρόκοσμο η μια γειτονιά δεν μιλούσε με την άλλη και υπήρχε μια αιώνια έχθρα. Το χωριό ερημώθηκε και οι λιγοστοί κάτοικοί του το εγκατέλειψαν αναγκαστικά αμέσως μετά την ανακήρυξη της περιοχής σε Εθνικό Δρυμό Λευκών Ορέων το 1962.
Στην πραγματικότητα όμως το χωριό είχε ήδη από το 1961 σχεδόν ερημώσει μετά από ένα τραγικό γεγονός. Ένας νέος από την οικογένεια Καλογεράκη που ήταν από τα βασικά σόγια του χωριού ενώ ήταν έτοιμος να παντρευτεί σκοτώθηκε στα γκρεμνά του φαραγγιού καθώς κυνηγούσε βυθίζοντας σε πένθος το χωριό. Η Σαμαριά στο πέρασμα του χρόνου ήδη είχε μετρήσει πολλά θύματα σε ατυχήματα αφού το περιβάλλον τριγύρω από τον οικισμό ήτανε εξαιρετικά άγριο και οι συνθήκες αντίξοες. Με το θάνατο του Καλογεράκη το χωριό δέχτηκε ίσως το οριστικό του χτύπημα που σήμανε την ουσιαστική του ερήμωση αφού οι κάτοικοι ήδη είχανε αρχίσει να μεταναστεύουν σε άλλα μέρη.
Η οικογένεια Καλογεράκη εκτός από τα σπίτια της διέθετε και το μοναδικό ελαιοτριβείο, όπου οι κάτοικοι της Σαμαριάς άλεθαν τις ελιές τους για να βγάλουν το λάδι τους. Είναι αξιοπερίεργο αλλά τα γκρεμνά γύρω από τον οικισμό φιλοξενούσαν περίπου 2000 ελιές που πολλές φαίνονται ακόμα και σήμερα, ενώ άλλες τις έχει πνίξει το δάσος, αφού με τα χρόνια η έλλειψη ανθρώπινης παρέμβασης άλλαξε εντελώς το περιβάλλον του φαραγγιού. Το ελαιοτριβείο μετά την ανακήρυξη της περιοχής σε Εθνικό Δρυμό έμεινε ανενεργό. Με τα χρόνια τα περισσότερα παλιά σπίτια της Σαμαριάς άλλαξαν χρήση και όλα χρησιμοποιήθηκαν για κάποιο σκοπό. Άλλο έγινε ξενώνας για τους δασοφύλακες, άλλο αποθήκη και άλλο κέντρο πρώτων βοηθειών.
Το ελαιοτριβείο του χωριού κάποια στιγμή μετατράπηκε σε μουσείο, χρήση την οποία διατηρεί ακόμα και σήμερα. Η πλειοψηφία των επισκεπτών που κατά χιλιάδες κάθε χρόνο περνάνε το φαράγγι ούτε επισκέπτεται το μουσείο αλλά ούτε και γνωρίζει την ύπαρξή του. Είναι κρίμα αλλά το κτίριο που το φιλοξενεί παραμένει κλειδωμένο για τον πολύ κόσμο. Αν κάποιος έχει την τύχη να το επισκεφτεί θα έρθει σε επαφή με το πραγματικό πρόσωπο του οικισμού αλλά και την ιστορία του. Το κτίριο του ελαιοτριβείου είναι διώροφο και επικοινωνεί με εξωτερική αλλά και εσωτερική σκάλα. Στο ισόγειο ο επισκέπτης θα δει πολλά από τα εξαρτήματα του ελαιοτριβείου για την παραγωγή του λαδιού τα οποία είναι τα περισσότερα χειροποίητα και είναι από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα του είδους τους που έχουν απομείνει. Μαζί με αυτά θα δει εργαλεία της καθημερινής ζωής των ανθρώπων του φαραγγιού που δείχνουν τις ασχολίες και τις εργασίες τους. Εργαλεία περασμένων εποχών μελισσοκομικά, αγροτικά, κτηνοτροφικά ή ξυλουργικά και άλλα. Επίσης υπάρχει ειδική προθήκη με τμήματα από αρχαιότητες που έχουν βρεθεί στις διάφορες ανασκαφές στο φαράγγι το οποίο είχε ανθρώπινη παρουσία από την αρχαιότητα. Στον πρώτο όροφο φιλοξενείται ένας παλιός αργαλειός ύφανσης ενώ οι τοίχοι είναι γεμάτοι από παλιές φωτογραφίες που απεικονίζουν παλιές ανθρώπινες μορφές της περιοχής. Το πάτωμα αλλά και η οροφή του κτιρίου είναι από ξύλο ντόπιου κυπαρισσιού και το ίδιο και το μπαλκόνι που έχει.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
What is near me?
