Μητρόπολη Χανίων (Παναγία Τριμάρτυρη)
Ο σημερινός μητροπολιτικός ναός των Χανίων στην οδό Χάληδων, αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου, κτίστηκε στη θέση παλαιότερου Ενετικού ναού της Παναγίας μετά το διάταγμα ανεξιθρησκείας Χάτι - Χουμαγιούν του 1856. Ο παλαιότερος Ενετικός ναός της Παναγίας Τριμάρτυρης, μετά την άλωση της πόλης των Χανίων από τους Οθωμανούς το 1645, μετατράπηκε σε σαπωνοποιείο και ανήκε στο διοικητή Κρήτης Μουσταφά Ναϊλή Πασά Γκιριτλή (Κρητικό). Στο χώρο της ελαιαποθήκης φυλασσόταν η εικόνα της Παναγίας με άσβεστο καντήλι, σύμφωνα με διαταγή του Μουσταφά.
Η παράδοση λέει ότι το σαπωνοποιείο χρεοκόπησε και εγκαταλείφθηκε, ενώ την εικόνα της Θεοτόκου είχε πάρει μαζί του ο τελευταίος τεχνίτης. Όταν ο Μουσταφά έγινε πρωθυπουργός, επί σουλτάνου Μετζίτ, η Χριστιανική Κοινότητα ζήτησε το χώρο για την ανέγερση και πάλι ναού. Ο Μουσταφά παραχώρησε το χώρο, ενώ ο σουλτάνος έστειλε 100.000 γρόσια και ο γιος του Μουσταφά, Βελή πασάς (τότε διοικητής της Κρήτης) 30.000 γρόσια, ώστε η εκκλησία εν τέλει ανεγέρθηκε.
Η κατασκευή του σύγχρονου αυτού ναού ολοκληρώθηκε το 1860 στη μορφή της τρίκλιτης βασιλικής με υπερυψωμένο το καλυμμένο από οξυκόρυφη κάμαρα μεσαίο κλίτος. Τα πλάγια κλίτη καλύπτονται από σταυροθόλια και διαιρούνται καθ' ύψος από το γυναικωνίτη. Στη Βορειοδυτική γωνία του είναι κτισμένο το ψηλό καμπαναριό. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού συνδέονται περισσότερο με την παράδοση που διαμορφώθηκε στα χρόνια της Βενετοκρατίας με τους λαξευτούς πεσσούς, τα γείσα και τα πλαίσια των ανοιγμάτων. Ο ανατολικός τοίχος κοσμείται με μεγάλες και εντυπωσιακές αγιογραφίες. Η εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου επεστράφη στο ναό, ενώ στο άνω τμήμα της πρόσοψης χαράχθηκε το παρακάτω κείμενο:
"Της Θεομήτορος Ναόν, ω Διάβατα βλέπεις,
Ον τέκνα ωκοδόμησαν πιστά της εκκλησίας,
Προσφεύγοντα πτηνά δειλά εν μέσω τρικυμίας
Υπό αυτήν την πτέρυγαν της ουρανίας σκέπης."
Μπροστά από το ναό κτίστηκαν σε σχήμα Π τα «Καταστήματα της Χριστιανικής Κοινότητας», περικλείοντας την κλειστή πλατεία. Ο ναός, άρρηκτα συνδεδεμένος με τα ιστορικά γεγονότα, υπήρξε άσυλο και καταφύγιο των κατά καιρούς διωκομένων κατά τις εθνικές εξεγέρσεις. Κατά τα γεγονότα του 1897, τα κτίρια της πλατείας πυρπολήθηκαν από τους Οθωμανούς, αλλά ανακατασκευάστηκαν με χορηγία του τσάρου της Ρωσίας Νικολάου Β'. Τα κτίρια αυτά κατεδαφίστηκαν το 1960 για να απελευθερωθεί χώρος για την ανοιχτή σημερινή πλατεία. Ο ίδιος ο ναός είχε υποστεί σοβαρές ζημιές κατά τους βομβαρδισμούς της πόλης από τους Γερμανούς, τον Μάιο του 1941.
Ο ναός διαθέτει εξαιρετικά πλούσιο τοιχογραφικο διάκοσμο και φορητές εικόνες. Στο τέμπλο υπάρχουν οι επενδεδυμένες με ασήμι εικόνες των ζωγράφων Α. Βιβυλάκη και Ε. Τριπολιτάκη. Οι σύγχρονες τοιχογραφίες του Ευαγγελισμού, του Παντοκράτορα, του Μυστικού Δείπνου και κάποιες φορητές εικόνες ιστορήθηκαν από τον Γ. Καλλιτεράκη, ενώ η Προσευχή στο Όρος των Ελαιών είναι έργο του Γ. Σταυράκη. Οι απόστολοι, οι προφήτες και οι άγγελοι έχουν φιλοτεχνηθεί από τον Δ. Κοκότση.
