Ο καλύτερος τρόπος για να εξερευνήσει κάποιος την Κρήτη είναι να περπατήσει πέρα από τα σημεία που φτάνει το αυτοκίνητο, να ακολουθήσει πανάρχαια καλντερίμια από την εποχή του Μίνωα, να μυρίσει τα βότανα στα πολυάριθμα φαράγγια, να ανέβει στις γυμνές κορυφές των ψηλότερων βουνών για να αγναντέψει το βαθύ μπλε του Βόρειου Κρητικού και του Νότιου Κρητικού Πελάγους.
Το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 καλύπτει ένα μεγάλο δίκτυο διαδρομών με τεράστια πολιτιστική, φυσιολατρική και ιστορική αξία. Έχει σηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση Ορεινής Πεζοπορίας (E.W.V.) και διασχίζει την Κρήτη από την Κίσσαμο ως τη Ζάκρο, δίνοντας στον πεζοπόρο τη δυνατότητα να γνωρίσει ένα ευρύ φάσμα τοπίων με πολύ μεγάλη ποικιλομορφία. Εκτός από το Ε4, υπάρχει πληθώρα επιλογών, εξίσου σπουδαίων χαρτογραφημένων διαδρομών.
Μεγάλο μέρος των διαδρομών αυτών διασχίζει περιοχές, οι οποίες έχουν κηρυχτεί προστατευόμενες. Η πιο διάσημη από αυτές είναι ο Εθνικός Δρυμός των Λευκών Ορέων, ένας από τους 7 δρυμούς της Ελλάδος, μέσα από τον οποίο περνάει το φαράγγι της Σαμαριάς. Άλλες περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που είναι ενταγμένες σε προγράμματα προστασίας, όπως το Natura 2000, είναι ολόκληροι οι ορεινοί όγκοι της Δίκτης, του Ψηλορείτη, του Κέντρου, των Αστερουσίων, του Γιούχτα και της Θρυπτής, οι χερσόνησοι της Γραμβούσας, του Ροδωπού και του Κάβου Σίδερο, όλες οι νησίδες που περιβάλλουν την Κρήτη και περιοχές όπως το Λαφονήσι, η Γεωργιούπολη, το Ακρωτήριο Λίθινο, οι ακτές δυτικά του Ρεθύμνου και άλλες.
Ακόμη, με την ανάδειξη της γεωλογικής αξίας του Ψηλορείτη και της Σητείας ως Γεωπάρκα, οι λάτρεις του γεωτουρισμού μπορούν να ανακαλύψουν μέρη που ως τώρα ήταν άγνωστα.
Εκτός από τα πολλά ταξιδιωτικά γραφεία που προσφέρουν πακέτα πεζοπορίας, στο νησί τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιούνται πολλοί πεζοπορικοί και ορειβατικοί σύλλογοι με αυξανόμενο αριθμό μελών. Πολύ συχνά μάλιστα διοργανώνονται σπουδαίοι ορεινοί αγώνες δρόμου, με τους γνωστότερους να είναι το Psiloritis Race και ο Μαραθώνιος της Σαμαριάς.