Νήσος Γραμβούσας
Τα δύο ακατοίκητα νησιά της Γραμβούσας, η Άγρια Γραμβούσα και η Ήμερη Γραμβούσα βρίσκονται απέναντι από την επιβλητική Χερσόνησο της Γραμβούσας, περίπου 20χλμ βορειοδυτικά της Κισσάμου και 2 μίλια βορειοδυτικά της περίφημης λιμνοθάλασσας του Μπάλου. Η Ήμερη Γραμβούσα είναι γνωστή για το φρούριο της Γραμβούσας, το οποίο ακόμη και σήμερα δεσπόζει πληγωμένο από το χρόνο σε υψόμετρο 137μ. Το φρούριο ήταν άντρο πειρατών και επαναστατών και ο θρύλος θέλει ένα μεγάλο θησαυρό να είναι κρυμμένος ακόμη και σήμερα στο νησί. Επίσης, το σκουριασμένο ναυάγιο που ναυάγησε πριν από πολλά χρόνια στη νησίδα αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι του τοπίου.
Στη νότια μεριά του νησιού σχηματίζονται δύο μεγάλοι κόλποι, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται το ναυάγιο. Στο κόλπο που βρίσκεται κάτω από το φρούριο (δυτικός), αποβιβάζονται καθημερινά εκατοντάδες επισκέπτες από εκδρομικά καραβάκια. Τα καραβάκια έρχονται από την Κίσσαμο (1 ώρα ταξίδι) και σταματούν εδώ πριν συνεχίσουν το ταξίδι τους για την παραλία του Μπάλου.
Οι επισκέπτες, εκτός από την περιπλάνηση στο κάστρο και το ναυάγιο, μπορούν να κολυμπήσουν στα καταγάλανα νερά της παραλίας, που έχει κατά τόπους άμμο και πλακούρες. Δίπλα στην παραλία υπάρχουν μερικά δέντρα που προσφέρουν σκιά. Δίπλα στην παραλία υπάρχει το μικρό ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου ενώ πάνω στο φρούριο σώζεται ο ναός της Παναγίας της Κλεφτρίνας. Επίσης, μπορείτε να πάρετε τρόφιμα και νερό από τα μπαρ των πλοιαρίων που φέρνουν το κόσμο. Η περιοχή ανήκει σε προστατευόμενη περιοχή Natura, γι 'αυτό δεν προσφέρονται περισσότερες υπηρεσίες στο νησί και απαγορεύεται η διανυκτέρευση.
Η ιστορία και το κάστρο
Το φρούριο της Γραμβούσας
Η Γραμβούσα στην αρχαιότητα λεγόταν Κώρυκον, ενώ το όνομα Γραμβούσα προέρχεται από την βενετσιάνικη λέξη Garabuse. Στην Ήμερη Γραμβούσα βρίσκονται τα ερείπια του Ενετικού κάστρου που κτίστηκε το 1579-84, σε ύψος 137 μέτρων πάνω από το φυσικό λιμάνι του νησιού. Η θέση του κάστρου ήταν στρατηγική, καθώς επέβλεπε όλη τη βορειοανατολική Κρήτη. Το μέγεθος του εξακολουθεί να εντυπωσιάζει, καθώς έχει τριγωνικό σχήμα, με κάθε πλευρά του να ξεπερνά το ένα χιλιόμετρο.
Παρά το μέγεθος του και την μεγάλη του χωρητικότητα (3000 άνδρες), φαίνεται ότι δεν χρησιμοποιήθηκε από τους Ενετούς σε κάποια σημαντική μάχη. Οι Ενετοί μετά την οριστική κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς με την άλωση του Χάνδακα το 1669, διατήρησαν το νησί στην κυριαρχία τους μαζί με τη Σούδα και τη Σπιναλόγκα. Κι αυτό γιατί ήλπιζαν ότι θα χρησιμοποιούσαν αυτές τις βάσεις ως ορμητήρια για την επανακατάληψη του νησιού, πράγμα που δεν έγινε ποτέ. Η Γραμβούσα παραδόθηκε οριστικά στους Τούρκους το 1692, ύστερα από δωροδοκία των Τούρκων στον Ενετό φρούραρχο Luca Dela Rocca.
Οι Οθωμανοί ενίσχυσαν το κάστρο με 66 κανόνια και το κατέστησαν απόρθητο για σχεδόν 150 χρόνια. Μετά από σκληρό αγώνα, η Γραμβούσα επανήλθε στα χέρια των Κρητών Επαναστατών το 1825 και το φρούριο έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα, καθώς έγινε έδρα της Επαναστατικής Επιτροπής Κρήτης. Το νησί χρησιμοποιήθηκε σαν ορμητήριο για 3 χρόνια από 3000 επαναστάτες, οι οποίοι λόγω έλλειψης τροφής στον τόπο αναγκάστηκαν να επιδοθούν σε πειρατεία στην περιοχή της Γραμβούσας. Το νησί τότε απέκτησε αρνητική φήμη σε όλη την Ευρώπη και το 1830, με επέμβαση του Ιωάννη Καποδίστρια, το νησί απελευθερώθηκε από τους πειρατές. Ύστερα από το πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830) η Κρήτη, μαζί και το φρούριο, παραδόθηκε ξανά στους Οθωμανούς.
Το ναυάγιο
Το ναυάγιο
Το σκουριασμένο ναυάγιο που βρίσκεται δίπλα από το λιμάνι της Γραμβούσας, έχει γίνει πλέον χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής και κομμάτι της ιστορίας του. Πολλοί αναρωτιούνται ποια είναι η ιστορία του ναυαγίου, την οποία και περιγράφουμε αναλυτικά στη συνέχεια.
Προκειται για το Μότορσιπ Δημήτριος Π, μήκους 146 ποδιών. Το σκάφος απεπλευσε την 30η Δεκεμβρίου του 1967 από την Χαλκίδα, με 440 τόνους τσιμέντο και προορισμό την βόρεια Αφρική. Λόγω καιρού, αναγκάστηκε να αγκυροβολήσει στον Όρμο Διακόφτι των Κυθηρων. Στις 6 Ιανουαρίου απέπλευσε για τον προορισμό του, όμως συνάντησε και πάλι δυσμενείς καιρικές συνθήκες και αναγκάστηκε να αλλάξει πορεία προς τις δυτικές ακτές της Κρήτης. Αγκυροβόλησε στην νότια πλευρά της νήσου Ήμερη Γραμβουσα σε απόσταση 200 περίπου μέτρα από την ακτή και έριξε και τις δυο άγκυρες.
Στις 8 Ιανουαρίου του 1968 και περί ώρα 13.15 κόπηκε η αλυσίδα της δεξιάς άγκυρας και ο κυβερνήτης προσπάθησε να κρατήσει το σκάφος με τη βοήθεια της μηχανής, όμως τελικά δεν τα κατάφερε, το σκάφος προσάραξε με την αριστερή πλευρά και το μηχανοστάσιο κατακλύστηκε από νερά.
Ο κυβερνήτης διέταξε την εγκατάλειψη του σκάφους και το πλήρωμα παρέμεινε στην Ήμερη Γραμβουσα μέχρι τις 10 του Ιανουαρίου, λόγω κακών καιρικών συνθηκών και τελικά παρελήφθησαν από το αντιτορπιλικό Ιέραξ που είχε καταπλεύσει στην Σούδα. Το καράβι παρέμεινε εκεί, μέχρι και σήμερα, αποτελώντας πλέον αναπόσπαστο κομμάτι του τοπίου.
Περιβάλλον και Άγρια Γραμβούσα
Άγρια Γραμβούσα
Το τοπίο στην Ήμερη Γραμβούσα είναι εντελώς παρθένο και η θέα στο Μπάλο είναι συναρπαστική. Στο νησί συναντά κανείς αμέτρητους κάκτους και χαμηλή βλάστηση, ένα τοπίο που θυμίζει Αφρική!
Η ευρύτερη περιοχή της Γραμβούσας και η λιμνοθάλασσα του Μπάλου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους βιότοπους της Ανατολικής Μεσογείου και έναν από τους δρόμους μετανάστευσης των πουλιών στη Μεσόγειο. Στη χερσόνησο και στα νησιά της Γραμβούσας εντοπίζονται περισσότερα από 100 είδη πουλιών και 400 είδη φυτών. Σε ενάλια σπήλαια της περιοχής γεννά η Μεσογειακή φώκια, ενώ στην περιοχή έρχεται να αναζητήσει συχνά την τροφή της και να γεννήσει η θαλάσσια χελώνα Καρέτα.
Η Άγρια Γραμβούσα βρίσκεται βόρεια από το άκρο του Ακρωτηρίου της Γραμβούσας και η πρόσβαση με βάρκα είναι αρκετά δύσκολη, λόγω των ψηλών βράχων που σαν τοίχοι περιτριγυρίζουν το νησί. Το αφιλόξενο νησάκι έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα Natura, όπως και όλη η ευρύτερη περιοχή, καθώς στους βράχους της φιλοξενεί γλάρους και διάφορα είδη πουλιών.
