Ναός Κυράς Ελεούσας στα Σπήλια
Τα Σπήλια πάνω από την Κνωσσό στο Ηράκλειο είναι πολύ γνωστά για την πιο εντυπωσιακή υδατογέφυρα ολόκληρης της Κρήτης που βρίσκεται εκεί. Πέρα όμως από αυτήν η περιοχή διαθέτει και άλλα ιστορικά μνημεία και ομορφιές. Ένα από αυτά τα μνημεία, παντελώς άγνωστο στους περισσότερους είναι ο ναός της Παναγίας Κυράς Ελεούσας. Η Κυρά Ελεούσα βρίσκεται στο μέσον μιας καταπράσινης και εύφορης πλαγιάς με δυτική διεύθυνση. Έξω από το ναό στην αυλή του υπάρχει ένα πηγάδι με πηγαίο νερό που ποτέ δεν στερεύει και αυτός μάλλον ήταν ο λόγος για το κτίσιμο του ναού στο σημείο αυτό. Σύμφωνα με την παράδοση η Κυρά Ελεούσα στα Σπήλια πριν την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους υπήρξε μικρό μοναστήρι και ο πετρόκτιστος ναός που βλέπουμε σήμερα είναι ότι απόμεινε από αυτό.
Και είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας περιμετρικά της πόλης του Ηρακλείου (της Κάντια). στη λεγόμενη περιοχή της Παρακάντια, υπήρχαν 40 περίπου ενεργά μοναστήρια από τα οποία δεν σώζεται σχεδόν τίποτα σήμερα. Η αντίσταση που έδειξε η πόλη του Ηρακλείου στην πολιορκία των Τούρκων ήταν μοναδική σε ολόκληρη την Κρήτη και μετά από πολιορκία για ένα τέταρτο του αιώνα ό,τι την περιέβαλλε είχε καταστραφεί από τη μανία του κατακτητή. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που το Ηράκλειο δεν σώζει όσα μνημεία του αναλογούν βάσει της ιστορίας του, αφού τα πάντα σχεδόν καταστράφηκαν στα χρόνια της πολιορκίας της πόλης, ενώ οι αντίπαλοι είχαν στρατοπεδεύσει παντού γύρω από την πόλη. Ένα από τα 40 αυτά λαμπρά μοναστήρια που περιέβαλαν την πόλη του Χάνδακα θα ήταν και η Κυρά Ελεούσα και η ίδρυσή του θα πρέπει να τοποθετηθεί στην περίοδο της Ενετοκρατίας.
Ο ναός για πολλά χρόνια ήταν χωρίς οροφή, μισογκρεμισμένος και σε αθλία κατάσταση. Λίγα χρόνια πριν βρέθηκαν χρήματα και έγινε η αποκατάσταση του με κλείσιμο της ανοικτής οροφής, η οποία σήμερα είναι ξυλοσκέπαστη, ενώ προστέθηκαν πέτρες στα σημεία που οι τοίχοι είχαν χαλάσει. Εξωτερικά προστέθηκε ένα μικρό πετρόκτιστο καμπαναριό και έτσι σήμερα ο ναός αποτελεί ξανά στολίδι για την περιοχή. Στην Κυρά Ελεούσα οδηγεί δρόμος που κινείται νότια από τα Σπήλια και σε κάποιο σημείο που φαίνεται πάνω στον δρόμο ένα πολύ γραφικό εικονοστάσι, στρίβουμε προς τα κάτω προς τον ναό που είναι λίγα μέτρα παρακάτω.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
