Μνημείο Απαγωγής Κράιπε
Στη διασταύρωση των δρόμων που οδηγούν από τις Πατσίδες στα χωριά Κουνάβοι και Κάτω Αρχάνες, απέναντι από το ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου Σώζοντα, συναντάμε ένα μνημείο μοντέρνας αισθητικής με μια κολόνα που από μέσα της ξεπηδούν κάποια ξεχαρβαλωμένα σίδερα. Αυτό το περίεργο γλυπτό - μνημείο έχει κτιστεί στη μνήμη όσων συμμετείχαν στην θρυλική απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε το 1944.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο μια μικρή ομάδα Άγγλων αξιωματικών και Κρητών ανταρτών σταμάτησαν το αυτοκίνητο του Στρατηγού και ξεκίνησαν την πολυήμερη πορεία τους για τη φυγάδευση του στην Αίγυπτο. Θεωρείται ότι ήταν η πιο σημαντική συμμαχική επιχείρηση στην Κρήτη, μια επιχείρηση που είχε οργανωθεί από το Κέντρο Ειδικών Επιχειρήσεων της Βρετανίας.
Την 1η Μαρτίου του 1944, ο Heinrich Kreipe αντικατέστησε το Στρατηγό Friedrich-Wilhelm Muller, που είχε το παρατσούκλι "Χασάπης των Κρητικών" λόγω της βιαιότητας του απέναντι στον Κρητικό λαό με χιλιάδες εκτελέσεις αμάχων. Η συμμαχική ομάδα του Patrick Leigh Fermor (Φιλεντέμ) και του William Stanley Moss είχε προγραμματίσει να απαγάγουν τον Muller, αλλά όταν αντικαταστάθηκε, έβαλαν στόχο τον Kreipe.
Με τη βοήθεια των Κρητών ανταρτών Γεώργιου Τυράκη και Εμμανουήλ Πατεράκη, η ομάδα του Leigh Fermor απήγαγε με επιτυχία τον Kreipe και κατάφερε να αποφύγει τα πολυάριθμα γερμανικά μπλόκα. Παίζοντας τη γάτα με το ποντίκι με τα γερμανικά στρατεύματα, η ομάδα κατάφερε να φτάσει στη θάλασσα και ο Kreipe μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο από το Βρετανικό Ναυτικό.
Ιστορικό
Οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν εκδιωχθεί από την Κρήτη μετά τη Μάχη της Κρήτης το 1941 και την Κρήτη κρατούσαν οι Γερμανοί. Μετά την εκκένωση των βρετανικών δυνάμεων, το Κέντρο Ειδικών Επιχειρήσεων προσγείωσε Βρετανούς στο νησί για να βοηθούν την Κρητική αντίσταση.
Οι Patrick Leigh Fermor και William Stanley Moss σχεδίασαν στο Κάιρο την απαγωγή του στρατηγού Friedrich-Wilhelm Muller, στρατιωτικό διοικητή της Κρήτης.
Η στρατηγική του Leigh Fermor ήταν να κάνει μια αναίμακτη επέμβαση που θα αποδίδοταν μόνο σε βρετανικές δυνάμεις, ώστε να αποφευχθούν τα αντίποινα σε βάρος του πληθυσμού της Κρήτης, που ήδη είχε υποστεί πολλά. Σε αυτό, ήταν επιτυχής.
Η αποστολή
Η ομάδα των Βρετανών και Ελλήνων απαγωγέωνΣτις 4 Φεβρουαρίου του 1944, ο Leigh Fermor και ο William Stanley Moss με τους δυο Κρήτες Γεώργιο Τυράκη και Εμμανουήλ Πατεράκη, έφυγαν από την Αίγυπτο με το αεροπλάνο για την Κρήτη. Η πρόθεσή τους ήταν να προσγειωθούν με αλεξίπτωτο αλλά λόγω καιρού μόνο ο Leigh Fermor κατάφερε να προσγειωθεί. Οι άλλοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την προσπάθεια και επέστρεψαν στην Αίγυπτο. Μετά την προσγείωση του, ο Leigh Fermor συναντήθηκε με μια ομάδα Κρητών αντιστασιακών, στην οποία παρέμεινε μέχρι την άφιξη της υπόλοιπης ομάδας. Ο Moss και οι δύο άλλοι προσπάθησαν τρεις φορές ανεπιτυχώς να προσγειωθούν, αλλά τελικά μετά από δύο μήνες έφτασαν μέσω θαλάσσης στον κόλπο της Δέρματος Βιάννου με ένα Motor Launch ML 842, στις 4 Απριλίου 1944. Εκεί συναντήθηκαν με τον Leigh Fermor και έναν άλλο Βρετανό, τον Sandy Rendel.
Ο στόχος τους, ο στρατηγός Muller είχε ωστόσο αντικατασταθεί από το στρατηγό Kreipe στις 15 Φεβρουαρίου. Παρόλα αυτά αποφάσισαν να προχωρήσουν το σχέδιό τους, βάζοντας στόχο τον Kreipe. Η ομάδα ενισχύθηκε από μια μικρή ομάδα από Κρητικούς: Αντώνιος Παπαλεωνίδας, Μιχαήλ Ακουμιανάκης ή Μίκης, Γρηγόριος Χναράκης. Ο Μίκης ήταν ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς το σπίτι του βρισκόταν ακριβώς απέναντι από την οικία του Kreipe, τη Βίλα Αριάδνη στην Κνωσό.
Ο Leigh Fermor ντυμένος σαν Κρητικός βοσκός, ταξίδεψε με το λεωφορείο για να ελέγξει την περιοχή της Κνωσού. Από αυτή την αναγνωριστική ματιά, ο Leigh Fermor αποφάσισε ότι ήταν πολύ δύσκολο να διεισδύσει στη βίλα κανείς. Έτσι, μετά από μερικές ημέρες παρατηρήσεων των διαδρομών του στρατηγού, κατάστρωσε το τελικό σχέδιο. Σύμφωνα με αυτό, οι δύο Βρετανοί αξιωματικοί, ντυμένοι ως Γερμανοί στρατιωτικοί αστυνομικοί, θα σταματούσαν το αυτοκίνητό του στρατηγού στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το μνημείο, στη διασταύρωση των Πατσιδών, για έναν έλεγχο ρουτίνας.
Τα άλλα μέλη της ομάδας απαγωγής ήταν οι Ηλίας Αθανασάκης, Ευστράτιος Σαβιολάκης, Δημήτριος Τζατζαδάκης, Νικόλαος Κόμης και Αντώνιος Ζωιδάκης.
Πράγματι, τη νύχτα της 26ης Απριλίου του 1944, οι δύο Βρετανοί αξιωματικοί σταμάτησαν το αυτοκίνητό του Στρατηγού στο σημείο αυτό. Όταν το αυτοκίνητο σταμάτησε, ο Leigh Fermor και ο Πατεράκης φρόντισαν τον Kreipe και ο Moss κτύπησε τον οδηγό, υποστηρίζόμενος από τον Τυράκη. Ο Moss οδήγησε το αυτοκίνητο (οι Σαβιολάκης, Τυράκης και Πατεράκης κρατούσαν τον Kreipe στο πίσω κάθισμα) με τον Leigh Fermor να μιμείται το στρατηγό. Για μια 1:30 ώρα πέρασαν 22 μπλόκα Γερμανών (!) χωρίς να γίνουν αντιληπτοί και έπειτα εγκατέλειψαν το αυτοκίνητο, αφήνοντας ένα σημείωμα ότι η απαγωγή είχε γίνει από Βρετανικές επίλεκτες δυνάμεις και δε θα πρέπει να ληφθούν αντίποινα κατά του τοπικού πληθυσμού.
Η ομάδα ξεκίνησε μια πολυήμερη περιπλάνηση στα Κρητικά βουνά με σκοπό να αποφύγουν τους Γερμανούς. Μετά από πολλές μέρες πορεία, η ομάδα έφτασε στον όρμο του Περιστερέ στις 14 Μαΐου, στο Ροδάκινο, όπου τους περίμενε ένα βρετανικό Launch Motor ML 842 για να τους πάρει. Μεταφέρθηκαν με ασφάλεια στη Mersa Matruh στην Αίγυπτο. Αμέσως μετά την απαγωγή και την φυγάδευση του Kreipe, που έκανε τον Χίτλερ έξαλλο, ο στρατηγός Bruno Brauer, δεν θέλησε να προκαλέσει αντίποινα, καθώς κανείς δεν είχε σκοτωθεί. Ο Kreipe αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Helmut Friebe την 1η Μαΐου 1944. Ο Kreipe ανακρίθηκε και στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στον Καναδά και αργότερα στην Ουαλία. Το 1947 απελευθερώθηκε και το 1972 συναντήθηκε με τους απαγωγείς του σε μια ελληνική τηλεοπτική εκπομπή.
Οι Leigh Fermor και William Stanley Moss τιμήθηκαν από τη Βρετανία για το θάρρος και την τόλμη τους, αλλά δυστυχώς κανείς δεν τίμησε τους Κρητικούς χωρίς τους οποίους δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με επιτυχία όλη αυτή η επιχείρηση.
