Ναός Μιχαήλ Αρχαγγέλου στην Κάμινο
Η Κάμινος είναι μια πολύ εύφορη λαγκαδιά με χιλιάδες ελιές που μοιράζεται σε τρία χωριά. Το νότιο τμήμα της ανήκει στο Σκαλάνι, το ανατολικό στην Πρασσά και το δυτικό μέχρι την κορυφή του βουνού του Άη Λια στην Καλλιθέα. Η Κάμινος έχει πλούσια σημάδια από την ιστορία των περασμένων αιώνων και των πολιτισμών που άφησαν τα αποτυπώματά τους στο νησί της Κρήτης. Παλαιότερα στην ευρύτερη περιοχής της υπήρχανε και τρεις ναοί που ανήκαν στο μεσαιωνικό οικισμό που υπήρχε εκεί και σήμερα έχει εξαφανιστεί. Οι τρεις ναοί της Καμίνου ήτανε ο πολύ σημαντικός και μεγαλοπρεπής ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, ο ναός του Χριστού και ο άγνωστος σήμερα Άγιος Δημήτριος που κατεδαφίστηκε στα μέσα του 20ου αιώνα εκ βάθρων, επειδή ο ιδιοκτήτης της περιοχής ήθελε να δημιουργήσει λιόφυτο στο χώρο του ναού κι έτσι ισοπέδωσε κάθε ίχνος του. Οι πέτρες του παλιού ναού σπρώχτηκαν όλες στο παρακείμενο ρυάκι κι έτσι εξαφανίστηκε κάθε ίχνος του. Ο Άγιος Δημήτριος όμως όπως φαίνεται θύμωσε κι έτσι το λιόφυτο που πήρε τη θέση του, κατά θαυματουργό τρόπο, ποτέ δεν απέδωσε καρπούς. Στη θέση του αργότερα τοποθετήθηκε ένα μικρό εικονοστάσι. Ο Χριστός ερημώθηκε πιθανόν από σεισμό αιώνες πριν και σήμερα στέκει μονάχα ένας μισογκρεμισμένος τοίχος του.
Γκρεμισμένος επίσης στέκει και ο κτισμένος επί Ενετοκρατίας ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, αλλά σε καλύτερη κατάσταση από το Χριστό. Η περιοχή που βρίσκονται τα ερείπια του Μιχαήλ Αρχαγγέλου ονομάζεται Καβούσι και υπήρξε πολύ σημαντική επειδή 100 περίπου μέτρα από το ναό βρισκόταν το μοναδικό πηγάδι της περιοχής που είχε πηγαίο νερό όλο το χρόνο. Στο πηγάδι Καβούσι ξεδιψούσαν τα ζώα και οι άνθρωποι και από τα τρία χωριά της περιοχής που τους καλοκαιρινούς μήνες υποφέρει από την έλλειψη νερού. Λίγο πιο βόρεια από το Καβούσι βρισκόταν το μεσαιωνικό χωριό Κάμινος, στην κορυφή του λόφου Κεφάλα, που είχε χτιστεί σε πραγματικά οχυρή θέση πάνω σε ερείπια μινωικού οικισμού.
Την Κάμινο δεν την έσκαψαν ποτέ οι αρχαιολόγοι, αλλά τους πρόλαβαν τις πρώτες δεκαετίες μετά τον πόλεμο οι ντόπιοι που, αφού «ανεχούμισαν» όλη την περιοχή, φρόντισαν να εξαφανίσουν ακόμα και τις πέτρες από τους περισσότερους επιφανειακούς τοίχους ή σκεπάζοντας οτιδήποτε άλλο θα θύμιζε ότι κάποτε εκεί υπήρξε οικισμός. Αρκετοί από τους ντόπιους πλούτισαν σε μία νύχτα κυριολεκτικά από τα ευρήματα της Καμίνου. Το όνομα Κάμινος που σημαίνει καμίνι είναι καθαρά ελληνικό και σύμφωνα με ορισμένους αρχαιολόγους ίσως ανήκει κι αυτό σε μια μεγάλη ομάδα θηλυκών ονομάτων που υπάρχουν στην Κρήτη από τη Μινωική εποχή και έχουν την κατάληξη –ος (Τύλισος, Κνωσσός, Ζάκρος, Φαιστός, Ίνατος κ.τ.λ.).
Το μόνο που έχει μείνει σε πείσμα του καιρού να θυμίζει την ύπαρξη της Καμίνου είναι ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου. Παρά το ότι σήμερα βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση και χωρίς οροφή με τα μέλη του ριγμένα σε σωρό κάτω στο έδαφος ακόμα και σήμερα βλέποντας τα ερείπια του πραγματικά θαυμάζουμε τη μεγαλοπρέπειά του. Οι τοίχοι του στέκουν ακόμα και πάνω τους παρατηρούμε ότι έχει απομείνει από τις κάποτε λαμπρές αγιογραφίες και παραστάσεις που κοσμούσαν το εσωτερικό του ναού. Για το κτίσιμό του χρησιμοποιήθηκαν πέτρες από μαλακό ασβεστόλιθο που μεταφέρθηκαν από πετροκοπιό από την περιοχή Κισσός που βρίσκεται λίγο πιο ψηλά στη ρίζα του Άη Λιά. Ο ναός δυστυχώς σήμερα δε λειτουργείται, ούτε κατά την ημέρα εορτής του αγίου, και μονάχα ένα καντηλάκι στο εσωτερικό του επιμένει να παραμένει αναμμένο από τους περαστικούς που φτάνουν ως εκεί.
Ο χώρος τριγύρω από το ναό είναι γεμάτος από άγρια σπαράγγια που την άνοιξη κυριολεκτικά φυτρώνουν παντού ανάμεσα στις πέτρες του ναού δίνοντας το νόστιμο καρπό τους. Η ευρύτερη περιοχή της Καμίνου είναι εξαιρετικά σημαντική επειδή είναι ο σημαντικότερος βιότοπος σε ολόκληρη την Κρήτη του εξαιρετικά σπάνιου λουλουδιού της Κρητικής Φαγόνιας (Fagonia Cretica). Μέχρι και σήμερα κανείς επίσημος φορέας δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την προστασία ή την αναστήλωση του ναού, ενώ πρόκειται πραγματικά για ένα εντυπωσιακό μνημείο που μέρα με τη μέρα χάνεται και γκρεμίζεται όλο και περισσότερο έτσι όπως έχει αφεθεί στην τύχη ή καλύτερα στην ατυχία του.
Πηγή: Χριστόφορος Χειλαδάκης
