Μονή Βιδιανή
Η Μονή Βιδιανής βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Λουλουδάκι, κοντά στο χωριό Κάτω Μετόχι του Οροπεδίου Λασιθίου, ακριβώς στο σημείο όπου έχει κατασκευαστεί η στοά που μεταφέρει τα νερά του οροπεδίου στο Φράγμα Αποσελέμη. Η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη, καθώς από δίπλα από αυτή περνάει ο περιμετρικός δρόμος του οροπεδίου.
Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Παναγία Ζωοδόχο Πηγή και δε θυμίζει σε τίποτα τον εγκαταλελειμμένο χώρο των προηγούμενων δεκαετιών. Σήμερα τα κελιά και οι άλλοι χώροι του συμπλέγματος έχουν αναστηλωθεί και το μοναστήρι λειτουργεί ως ανδρική μονή. Πέτρινα παρτέρια με λουλούδια στολίζουν όλους τους χώρους το καλοκαίρι, ενώ το σιντριβάνι που συμβολίζει την πηγή της ζωής στον περίβολο με τα τεράστια κυπαρίσσια και το μικρό καφενείο, δίνουν ένα τόνο δροσιάς. Στο μοναστήρι λειτουργεί κι ένα μικρό μουσείο φυσικής ιστορίας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Το μοναστήρι κι ο ναός δεν είναι ιδιαίτερα παλιά, καθώς χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, αλλά πιθανολογείται ότι είναι κτισμένο πάνω στα ερείπια παλαιότερης μονής. Ο ναός είναι λιθόκτιστος με πολύ επιμελημένη τοιχοδομία, λίθινα λαξευμένα ανοίγματα και εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο. Η περιοχή ήταν μετόχι της οικογένειας Βιδών (εξ ου και το όνομα Βιδιανή), οι οποίοι ήταν απόγονοι ενετικής οικογένειας στην οποία είχε παραχωρηθεί τμήμα του Οροπεδίου ως φέουδο.
Χρονολόγιο
1841: Ο Μεθόδιος Πετράκης κτίζει τη μονή της Ζωοδόχου Πηγής, πιθανόν πάνω στα ερείπια παλαιότερου μοναστηριού.
1867: Κατά τη γιγαντομαχία του Λασιθίου, ο Ομέρ Πασάς καταστρέφει και καίει όλα τα χωριά του Οροπεδίου, όπως και τις μονές Κρυσταλένιας και Βιδιανής.
1874: Η μονή ανακαινίζεται άμεσα μετά την καταστροφή της.
1884: Ο ηγούμενος της μονής Βιδιανής, Μεθόδιος Περάκης, αγοράζει την ερειπωμένη μονή Καλλέργη από την μουσουλμάνα Σαληχά Λιατικοπούλα ή Ξεσχιζοπούλα, που είχε στην κατοχή της στα χωράφια που βρισκόταν η μονή.
1943: Οι Γερμανοί εκτελούν τον ηγούμενο της Βιδιανής, Δωρόθεο Τσαγκαράκη, στην Αγιά Χανίων, λόγω της αντιστασιακής του δράσης.
1959: Ο τελευταίος ηγούμενος πεθαίνει και η μονή ερημώνει για πολλά χρόνια.
1991: Ξεκινάει το πρόγραμμα αναστήλωσης της μονής, που κορυφώνεται μια δεκαετία αργότερα στα χέρια του μοναχού Δωρόθεου Καφτάκη. Ιδρύεται και το μουσείο φυσικής ιστορίας.
