Στη Δυτική Κρήτη, όπου οι βροχοπτώσεις είναι περισσότερες, συναντάμε συχνά νερόμυλους όπου άλεθαν παλιά τα σιτηρά. Ωστόσο, η έλλειψη τρεχούμενου νερού στην Ανατολική Κρήτη, έστρεψε τους κατοίκους στην εκμετάλλευση του ανέμου. Έτσι, στην Ανατολική Κρήτη συναντάμε πολλές συστάδες από ανεμόμυλους, τα μυλοτόπια. Το μυλοτόπι της Αμπέλου στο Οροπέδιο Λασιθίου είναι το μεγαλύτερο στην Ελλάδα, ενώ πολλά μυλοτόπια συναντάμε στο ορεινό Μιραμπέλο. Εκτός από το άλεσμα των σιτηρών, η ανάγκη άντλησης νερού για την άρδευση των μεγάλων καλλιεργούμενων περιοχών ώθησε τους Λασιθιώτες να εμπνευστούν την κατασκευή ελαφριών ανεμόμυλων για να αντλούν νερό από πηγάδια, που ακόμη και σήμερα γυρνούν στα οροπέδια του Λασιθίου και της Ζίρου.
Το Οροπέδιο Λασιθίου στα μέσα του προηγούμενου αιώνα διέθετε περίπου 12.000 μεταλλικούς ανεμόμυλους, όντας το πρώτο μεγάλο αιολικό πάρκο στον κόσμο με ισχύ περίπου 5MW.
Ανεμόμυλοι στο Σελί Αμπέλου 
Στην τοποθεσία Σελί Αμπέλου, ακριβώς στη βορεινή είσοδο του Οροπεδίου Λασιθίου, μας καλωσορίζει στο οροπέδιο το σημαντικότερο μυλοτόπι της Κρήτης. Εδώ σώζονται 24 από τους 27 αρχικούς ανεμόμυλους, οι οποίοι όλοι ανήκαν στον τύπο του Αξετροχάρη ή μονόπαντου.
Στο οροπέδιο Λασιθίου αναπτύχτηκε την δεκαετία του 1950 και μετά, το πρώτο, το μεγαλύτερο και ομορφότερο αιολικό πάρκο του κόσμου με 13.000 περίπου ανεμόμυλους, συνολικής εγκαταστημένης ισχύος πάνω από 5 MW.
Το γεφύρι που έχει το χωριό Κάτω Αστρακοί ονομάζεται Αστρακιανή Καμάρα και βρίσκεται λίγα μέτρα πιο κάτω από τα ερείπια του χωριού στις όχθες του Καρτερού ποταμού. Η Αστρακιανή Καμάρα είναι ένα υπέροχο και καλοδιατηρημένο μονότοξο, πέτρινο γεφύρι που χτίστηκε τον 16ο αιώνα και είναι από τα ομορφότερα της Κρήτης. Το γεφύρι αυτό κτίστηκε για να περνάνε απέναντι οι κάτοικοι του χωριού και οι διαβάτες τους χειμερινούς μήνες που το ποτάμι φουσκώνει.
Στο χωριό Κόξαρη Πεδιάδος Ηρακλείου υπάρχει ένα πολύ όμορφο και σύντομο σε διάρκεια μονοπάτι, ιδανικό για ένα σύντομο περίπατο στη φύση και μια μικρή απόδραση όχι μακριά από την πόλη. Το μονοπάτι αυτό ξεκινάει μέσα από τα γραφικά σοκάκια του χωριού και κινείται με κατεύθυνση νότια μέχρι τον τερματισμό του στην πηγή Μέσα Βρύση που είναι πολύ πλούσια σε νερό. Η Μέσα Βρύση και το νερό της έδιναν και δίνουν ζωή στην κοιλάδα της Κόξαρης και το μονοπάτι σε όλη την διαδρομή του ακολουθεί το νερό.
Ένας από τους νερόμυλους του Οροπεδίου Λασιθίου που σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση είναι ο νερόμυλος της Πλάτης. Βρίσκεται σε μια πλαγιά λίγο πιο ψηλά από το χωριό σε τοποθεσία δασωμένη με αιωνόβιους πρίνους, πλατάνια, δρυγιάδες και άλλα δέντρα. Την φυσική ομορφιά του τοπίου συμπληρώνουν τα τρεχούμενα νερά που κατεβαίνουν από τις ρεματιές του βουνού τα οποία στο παρελθόν μέσα από ένα ειδικό πετρόκτιστο αυλάκι οδηγούνταν στον μύλο και τον κινούσαν.
Σε αυτό το δύσβατο σημείο του όρους Σελένα, πάνω από τους Ποτάμους, υπάρχει ένα άγνωστο μυλοτόπι που αποτελούνταν από 10 μύλους και λειτουργούσε ως το Μάιο 1867. Σε αυτούς τους μύλους είχαν συγκεντρωθεί οι τραυματίες των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης, κατά τη δεκαήμερη μάχη του Λασιθίου.
Κατά τη μάχη του Λασιθίου, το 1867, οι μύλοι που βρισκόταν κοντά στους Ποτάμους καταστράφηκαν από τους Τούρκους. Έτσι, το μυλοτόπι μεταφέρθηκε στη δύσβατη περιοχή Ασφεντάμι, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στο μεγάλο μυλοτόπι στο Σελί Αμπέλου.
Σε απόσταση αναπνοής από τον ερειπωμένο σήμερα οικισμό Αργυρό νερό συναντάμε τους ανεμόμυλους του Κατακαλού. Οι Ανεμόμυλοι του Κατακαλού βρίσκονται ακριβώς πάνω στο δρόμο που ενώνει τα ορεινά χωριά των Ποτάμων Μεραμπέλου και του Οροπεδίου Λασιθίου με την πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου, τον Άγιο Νικόλαο. Οι μύλοι βρίσκονται στο ίδιο οικιστικό σύνολο που βλέπουμε και τα λιγοστά αγροτόσπιτα του Κατακαλού ανάμεσα σε αμπέλια και δενδροκαλλιέργειες.
