Μύλοι

Ένα από τα πολλά μυλοτόπια του Μιραμπέλου βρίσκεται στην περιοχή του Βρουχά και αποτελείται από εννέα μύλους. Όλοι τους ανήκουν στον τύπο του Αξετροχάρη, ο οποίος έχει σχήμα μακρόστενο με στογγύλη στη μία του άκρη όπου βρίσκεται ο μύλος. Ο Αξετροχάρης γυρίζει μονάχα με ένα συγκεκριμένο άνεμο.

Λίγο έξω από το χωριό Γωνιές Μαλεβιζίου στο δρόμο που οδηγεί στο όμορφο χωριό Καμαράκι με τα 2 υπέροχα σπήλαιά του συναντάμε τον Παλιόμυλο. Ο Παλιόμυλος είναι ένας από τους πολλούς νερόμυλους που κάποτε κοσμούσαν τις ρεματιές ολόκληρης της Κρήτης και άλεθαν τα σιτηρά μετατρέποντάς τα σε αλεύρι.

Τα απομεινάρια των νερόμυλων του Μπιτζαριανού στέκονται ακόμα και σήμερα εκεί πληγωμένα ανεπανόρθωτα από το χρόνο να θυμίζουν τις παλιές ένδοξες μέρες. Στο βορειότερο σημείο του χωριού στέκει ο μύλος του Κουτσαντώνη. Λίγο πιο νότια στην περιοχή Λουριά συναντάμε το δεύτερο νερόμυλο μέσα στο χωριό ο οποίος εντυπωσιάζει με το τεράστιο μέγεθός του. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους νερόμυλους σε όλη την Κρήτη, χτισμένος ανάμεσα σε περβόλια και κήπους με καρποφόρα δέντρα. Πιο έξω από το χωριό υπάρχουν και άλλοι νερόμυλοι.

Ανατολικά από το χωριό Λίμνες, κοντά στην Εθνική Οδό και στον πολύ παλιό ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, συναντάμε δύο από τα μυλοτόπια του Μιραμπέλου. Και στα δύο μυλοτόπια υπάρχουν ακόμα και σήμερα κόντρα στο πείσμα του καιρού έξι ανεμόμυλοι στη σειρά (συνολικά δώδεκα), μισογκρεμισμένοι.

Βόρεια στην πλαγιά, στην περιοχή Γαλαρόπετρα, πάνω από το χωριό Φουρνή Μεραμπέλου συναντάμε ένα από τα πιο εντυπωσιακά μυλοτόπια όλης της Κρήτης. Εκεί στέκουν ακόμα και σήμερα κόντρα στο πείσμα του καιρού 13 ανεμόμυλοι στη σειρά. Άλλοι σώζονται σε καλή κατάσταση και άλλοι μισογκρεμισμένοι.

Ένας από τους νερόμυλους του Οροπεδίου Λασιθίου που σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση είναι ο νερόμυλος της Πλάτης. Βρίσκεται σε μια πλαγιά λίγο πιο ψηλά από το χωριό σε τοποθεσία δασωμένη με αιωνόβιους πρίνους, πλατάνια, δρυγιάδες και άλλα δέντρα. Την φυσική ομορφιά του τοπίου συμπληρώνουν τα τρεχούμενα νερά που κατεβαίνουν από τις ρεματιές του βουνού τα οποία στο παρελθόν μέσα από ένα ειδικό πετρόκτιστο αυλάκι οδηγούνταν στον μύλο και τον κινούσαν.

Σε αυτό το δύσβατο σημείο του όρους Σελένα, πάνω από τους Ποτάμους, υπάρχει ένα άγνωστο μυλοτόπι που αποτελούνταν από 10 μύλους και λειτουργούσε ως το Μάιο 1867. Σε αυτούς τους μύλους είχαν συγκεντρωθεί οι τραυματίες των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης, κατά τη δεκαήμερη μάχη του Λασιθίου.

Σε απόσταση αναπνοής από τον ερειπωμένο σήμερα οικισμό Αργυρό νερό συναντάμε τους ανεμόμυλους του Κατακαλού. Οι Ανεμόμυλοι του Κατακαλού βρίσκονται ακριβώς πάνω στο δρόμο που ενώνει τα ορεινά χωριά των Ποτάμων Μεραμπέλου και του Οροπεδίου Λασιθίου με την πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου, τον Άγιο Νικόλαο. Οι μύλοι βρίσκονται στο ίδιο οικιστικό σύνολο που βλέπουμε και τα λιγοστά αγροτόσπιτα του Κατακαλού ανάμεσα σε αμπέλια και δενδροκαλλιέργειες.