Η ευνοϊκή θέση της «Κρήσσας Γης» στο σταυροδρόμι των αρχαίων πολιτισμών της Μεσογείου αποτέλεσε τον κύριο λόγο της συνεχούς διεκδίκησης του νησιού από διαφορετικούς πολιτισμούς στα βάθη των αιώνων.
Η Κρήτη κατάφερε να κρατήσει το μοναδικό και ισχυρό χαρακτήρα της ως σήμερα. Η θρησκεία, η ένδοξη ιστορία της αρχαιότητας και η άγρια Κρητική φύση διαμόρφωσαν την προσωπικότητα των Κρητικών, που κράτησε την ψυχή τους ελληνική μετά από αιώνες σκλαβιάς. Αρχικά, σε αυτόν τον ιδιαίτερο χώρο τοποθετήθηκε η γέννηση του Ξένιου Δία, του ηγεμόνα των θεών, των ανθρώπων και της φιλοξενίας. Ακόμη και σήμερα η φιλοξενία των Κρητικών είναι περισσότερο από μια τελετουργία. Στον τόπο όπου άνθισε ο πρώτος λαμπρός ευρωπαϊκός πολιτισμός, ο Μινωικός, το παρελθόν αναμειγνύεται με το παρόν. Εκτός από τους διάσπαρτους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία του πνευματικού πλούτου, ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα δει τα σπάνια και ανεκτίμητα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης στα διάφορα μουσεία και συλλογές του νησιού.
Αρχικά εδώ αναπτύχθηκε ο πρώτος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, ο Μινωικός, μεταξύ 2800 π.Χ. και 1400 π.Χ.. Ακόμη και σήμερα τα ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων και της Ζάκρου αντανακλούν την λαμπρότητα του μινωικού πολιτισμού μέσα από τα αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής, της αγγειοπλαστικής, της αργυροχρυσοχοΐας και της ζωγραφικής. Ο ισχυρότερος στόλος στον τότε γνωστό κόσμο, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ευρήματα σε όλη την Μεσόγειο, έφερε πλούτο στην Κρήτη από το εμπόριο του πασίγνωστου Κρητικού κυπαρισσιού και των γεωργικών προϊόντων της. Αυτή η λαμπρή πορεία διεκόπη το 1400 π.Χ., όταν οι Αχαιοί και οι Δωριείς έκαναν την παρουσία τους στο νησί, ιδρύοντας νέες πόλεις (π.χ. Λατώ, Πολυρήνεια) και έδωσαν τη σκυτάλη στην άνθιση του Κλασικού Ελληνισμού.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Ρωμαίους, η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στην Γόρτυνα, η οποία έγινε μετέπειτα πρωτεύουσα των ρωμαϊκών επαρχιών της Κρήτης και της Κυρηναίας. Στο ταξίδι του προς τη Ρώμη, ο Άγιος Παύλος σταμάτησε στην Κρήτη και διακήρυξε τον Χριστιανισμό, ξεκινώντας μια αιωνόβια ασκητική παράδοση στα πιο απόμερα μέρη. Το νησί έγινε ένα σπουδαίο χριστιανικό κέντρο όπως αποτυπώνεται στα εκατοντάδες θρησκευτικά μνημεία που είναι διάσπαρτα παντού.
Το 824 μ.Χ. η Κρήτη είχε καταληφθεί από τους Άραβες, που έκαναν το Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο) τη βάση τους για τις πειρατικές επιθέσεις τους στη Μεσόγειο Θάλασσα. Μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες, οι Βυζαντινοί κατάφεραν να την απελευθερώσουν το 961 με αρχηγό τον μετέπειτα αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, δίνοντας νέα πνοή στην χριστιανική της παράδοση.
Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204, νέοι κυβερνήτες της Κρήτης έγιναν οι Ενετοί μέχρι το 1669. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Κρήτη γνώρισε μια εξαιρετική οικονομική και πνευματική ευημερία. Οι μεγάλες πόλεις ανακατασκευάστηκαν, στολίστηκαν με εξαιρετικά μνημεία και οχυρώθηκαν με τεράστια τείχη. Παράλληλα, οι τέχνες έφτασαν στο απόγειο τους με σπουδαίες προσωπικότητες από το χώρο της Αγιογραφίας, όπως ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco) και ο Μιχαήλ Δαμασκηνός. Επίσης, η λογοτεχνία, η μουσική και το θέατρο γνώρισαν σημαντική άνθιση και παρήγαγαν πραγματικά αριστουργήματα, όπως είναι ο Ερωτόκριτος και η Ερωφίλη. Όλα αυτά διακόπηκαν βίαια το 1669, όταν το Ηράκλειο, το τελευταίο οχυρό στην Κρήτη, παραδόθηκε μετά από πολυετή τουρκική πολιορκία στον Οθωμανικό ζυγό. Συνεχόμενες αιματοβαμμένες επαναστάσεις και μάχες οδήγησαν στην αυτονομία της Κρήτης το 1897.
Το 1913 η Κρήτη εντάχθηκε πανηγυρικά στην υπόλοιπη Ελλάδα, τιμώντας το όνειρο όλων των Κρητών για την πολυπόθητη Ένωση. Ήδη από την Ένωση της Κρήτης ξεχώρισε η πολιτική προσωπικότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου, που θα γινόταν αργότερα ο σπουδαιότερος ηγέτης που κυβέρνησε ποτέ την Ελλάδα. Οι μάχες όμως των Κρητικών δεν τελείωσαν εδώ, αφού έμελε η ατσάλινη Κρητική ψυχή να δοκιμαστεί ξανά στη Μάχη της Κρήτης το 1941 και να εξυψωθεί μέσα στις στάχτες των δεκάδων καμένων χωριών από τους Γερμανούς. Χιλιάδες Κρητικοί εκτελέστηκαν με το άφοβο βλέμμα τους απέναντι στην κάννη του γερμανού κατακτητή, βοηθώντας στο γύρισμα της πλάστιγγας υπέρ των Συμμάχων.
