Η ανέγερση πύργων αποτέλεσε ένα από τα οχυρωματικά μέτρα που έλαβαν οι εκάστοτε κατακτητές της Κρήτης (κυρίως Ενετοί και Τούρκοι) για να ισχυροποιήσουν την επικυριαρχία τους στο νησί και να προστατευτούν από τα συνεχή επαναστατικά κινήματα των Κρητικών. Πύργους έκτισαν κι οι Βυζαντινοί την περίοδο 961-1204μΧ, για να προστατεύσουν το θέμα (επαρχία) τους από τις ληστρικές επιδρομές των πειρατών.
Ο Πύργος ήταν ένα ψηλό οικοδόμημα θεμελιωμένο πάνω σε ισχυρή βάση, που χρησιμοποιούνταν κυρίως για αμυντικούς σκοπούς. Το σχήμα του ήταν κυκλικό, ημικυκλικό, τετραγωνικό ή πολυγωνικό. Πύργοι κτίζονταν πολλές φορές στην εξωτερική πλευρά των τειχών ενός κάστρου, κοντά στις πύλες του και στις γωνίες των φρουρίων.
Εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με τους μεμονωμένους πύργους που είχαν κατασκευαστεί στο εσωτερικό του νησιού και στόχευαν στην επιβολή των κατακτητών πάνω στον Κρητικό λαό, αλλά και με λίγους πύργους που ήταν κτισμένοι στις ακτές που είχαν σκοπό την εποπτεία της θάλασσας και να προειδοποιούν τους κατοίκους για εξωτερικούς εχθρούς. Αυτοί οι παραθαλάσσιοι πύργοι λέγονταν προειδοποιητικοί (torrete di aviso). Οι Ενετοί το 1573 σχεδίαζαν να κτίσουν πολλούς πύργους torrete di aviso σε όλες τις ακρογιαλιές, σε αποστάσεις που θα είχαν οπτική επαφή. Οι πύργοι αυτοί ήταν πολυώροφοι και οδηγούσαν από όροφο σε όροφο με κινητές ξύλινες σκάλες.
Ενώ τα κάστρα, φρούρια και καστέλια αποτελούσαν δημόσια κτίρια και ανεγείρονταν με δημόσια δαπάνη και με τις αγγαρείες του ντόπιου πληθυσμού, οι πύργοι ήταν κτίρια μικρότερα που κτίζονταν κυρίως από μεμονωμένα άτομα ή οικογένειες φεουδαρχών με αγγαρείες ή με δικά τους έξοδα. Ήταν δηλαδή ιδιόκτητοι και μεταβιβάζονταν στους απογόνους τους. Γι’ αυτό σε εμφανές μέρος, συνήθως πάνω από το ανώθυρο της κεντρικής εισόδου, έφεραν το οικόσημο της οικογένειας που αποτελούσε και την ταυτότητα του πύργου. Έτσι, αρχικά η συστηματική ανέγερση πύργων έγινε από τους ενετούς φεουδάρχες και ύστερα από τους Τούρκους Μαλικιαναγάδες.
Επίσης, στο παρόν εδάφιο θα αναφερθούμε σε κτίρια τα οποία δεν έχουν τα χαρακτηριστικά των αμυντικών πύργων, αλλά ήταν οι πολυτελείς επαύλεις που διέμεναν οι άρχοντες των χωριών. Οι πύργοι, όπως έχει επικρατήσει να λέγονται, είχαν διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να καλύπτουν τις οικιστικές ανάγκες των φεουδαρχών, αλλά παράλληλα προσέφεραν και διάφορες διοικητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες. Ήταν γνωστές ως επαύλεις, κονάκια, σεράγια, που έπαιζαν κι αυτά το ρόλο του πύργου.
Σύμφωνα με ιστορικά έγγραφα ο αριθμός των πύργων ανά επαρχία ήταν: Επαρχία Σητείας 22, Μεραμπέλου 16, Ιεράπετρας 15, Πεδιάδας 24, Ρίζου 4, Καιρουργίου 9, Πυργιώτισσας 7. Αυτός ο αριθμός εκτοξεύθηκε μετά το 1869, όταν οι Τούρκοι έκτισαν πάρα πολλούς δημόσιους πύργους σε όλη την Κρήτη (κουλέδες). Οι περισσότεροι από τους πύργους δεν υπάρχουν πλέον, καθώς καταστράφηκαν από την μανία των επαναστατημένων Κρητικών.
Πύργος Χατζημιχάλη Γιάνναρη 
Σε μικρό ύψωμα απέναντι από το σπήλαιο του Τζανή υπάρχει ο πύργος και η εκκλησία του θρυλικού οπλαρχηγού Χατζημιχάλη Γιάνναρη (1833-1916) από τους Λάκκους, που θέλησε να ταφεί εδώ.
Στο Καινούργιο Χωριό Πεδιάδος σώζονται σήμερα τα ερείπια του πύργου της οικογένειας του Μαρκαντώνιου Foscolo (κι όχι Φώσκολου). Ο πύργος έγινε γνωστός από τη διαθήκη του ποιητή της Κρητικής Κωμωδίας «Φορτουνάτος», Μαρκαντώνιου Φόσκολο.
Το μέγαρο των Μοδινών βρίσκεται στη Ρογδιά Μαλεβιζίου και αποτελούσε το μέγαρο των φεουδαρχών της περιοχής της Ρογδιάς, της Αχλάδας και του Φόδελε. Αν και δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αμυντικός πύργος, εντούτοις έχει επικρατήσει με αυτό το όνομα.
Σε αυτό το παραδεισένιο μέρος, οι στρατιωτικοί Ενετοί Δαμολίνοι είχαν κτίσει μια μεγαλοπρεπή έπαυλη – πύργο, τα ερείπια του οποίου σώζονται ακόμη και σήμερα μέσα στους οπωρώνες της περιοχής.
Ανατολικά από τη Μονή του Αγίου Γεωργίου του Επανωσήφη υπήρχε μέχρι το 1671 ο οικισμός Λιβάδια. Ο οικισμός ήταν φέουδο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο τον ενοικίαζε σε διάφορα πρόσωπα. Το 1332, ενοικιαστής ήταν ο Γεώργιος Νταλαπόρτα και το 1450 ο Στέφανος Φοσκαρίνι.
Λίγα μέτρα ανατολικά της Φορτέτσας Ηρακλείου, ανάμεσα σε αμπέλια και ελαιώνες, συναντάμε μικρό πέτρινο πύργο ύψους 7 μέτρων που επιβλέπει όλη την περιοχή ως τη θάλασσα. Ο πύργος αυτός, παρόλο που είναι εντυπωσιακός, δε φαίνεται να είχε αμυντικό σκοπό.
Οι Βουκολιές βρίσκονται στο 27ο χιλιόμετρο της οδού Χανιά – Κάντανος – Παλαιόχωρα. Ήταν Τουρκοχώρι και το 1866 οι Τούρκοι, για να εδραιώσουν τη θέση, έκτισαν ισχυρό πύργο νοτιοδυτικά του χωριού και σε απόσταση μισό περίπου χιλιόμετρο από αυτό.
Ο Ξωπατέρας ή Ξώπαπας (Ιωάννης Μαρκάκης από τα Μανουσιανά) υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες επαναστατικές φυσιογνωμίες της Κρήτης. Η ύπαρξη του συνδέθηκε στενά με την μονή Οδηγήτριας, κοντά στον Σίβα Μεσαράς.
